شأني يا فعلي بودن علم امام معصوم

قرن دهم به دليل شرايط سياسي واجتماعي حاكم بر آن، از دوره‎هاي‎ كم آگاهي تاريخي ما نسبت به چگونگي انتقال ميراث حوزه‎هاي حلّه و شيراز به حوزه‎هاي نجف سوم و اصفهان و سير تطور كلام اماميه است؛ عصري كه «ملامحمد فضولي» در آن عصر به تحصيل، تعليم‎ و نگارش مشغول بود و بررسي و كسب شناخت نسبت به كاركردهاي علمي ايشان مي‎تواند دايره معرفتي‎ ما از سير تطور كلام اماميه‎ در دوره يادشده را گسترش دهد. در اين مقاله با استفاده از شيوه كتابخانه‌اي و مراجعه به كتاب‎هاي بازمانده از فضولي و ديگر نگاشته‎هاي مرتبط با وي، و با بازكاوي روش كلامي‎ و باورهاي شناخت‎شناسي، جهان‎شناسي و انسان‎شناسي وي معلوم گشت كه وي يكي از متكلم- فيلسوفان فعّال در قرن دهم و از انتقال دهندگان تراث حوزه حله بوده است. او در مباحث كلامي از روش عقل‎گرايي سود جسته و با پرهيز از نقل ستيزي يا عقل بسندگي، وحي و نقل را در كنار هم به كار گرفته است. كاركردهاي وي را مي‎توان ‎‎در ميراث داري دانشمنداني چون علامه حلي و فاضل مقداد، مقابله با‎ جريان صوفي‎گرايي نو تاسيس در مراكز علمي شيعه‎ و جريان متكلم -عارفان حوزه شيراز و استفاده از ادبيات تركي، فارسي و عربي براي ترويج مفاهيم و آموزه‎هاي كلامي، خلاصه كرد.