مكانيابي مساجد شهرستان رشت با بهرهگيري از سيستم اطلاعات جغرافيايي(GIS) به روش AHP (مطالعه موردي: منطقه دو رشت)

Locating mosques in Rasht city using GIS and AHP method (Case study: Rasht District)

مسجد بهعنوان عنصري مهم و مؤثر در شهرهاي اسلامي، همواره بهعنوان فضايي عمومي و مردمي كاركردهاي مختلف و همه جانبهاي بهخود گرفته و نقش پررنگي در حيات اجتماعي، اقتصادي، سياسي، كالبدي و... شهر دارد. براي آنكه مسجد بتواند نقش چند بُعدي خود را در توسعهي زندگي اجتماعي و فرهنگي مسلمانان ايفا نمايد، بايد به نحوهي استقرار آن در بافت شهري توجه ويژهاي نمود و تمامي ضوابط و اصول مكانييابي را در ساخت آن بهكار بست. اين مقاله با روش توصيفي- تحليلي و با تكيه بر مطالعات اسنادي و ميداني ميكوشد، معيارهاي مكانگزيني مساجد را سنجيده و بر اساس معيارهاي اصلي و فرعي دريافت شده، مكان مناسب براي احداث مساجد جديد در منطقهي دو شهر رشت را مشخص نمايد. اين مقاله به منظور انجام محاسبات كمّي و كيفي، از سيستم اطلاعات جغرافيايي(GIS) و فرآيند تحليل سلسلهمراتبي(AHP) سودجسته است. براي اين منظور اين مقاله ابتدا پس از مطالعات اوليه و بازشناسي معيارها و زيرمعيارهاي مؤثر در مكانيابي مسجد، با بهرهگيري از نرمافزار به اولويتبندي و وزندهي آنها پرداختهاست. نتيجهي حاصل اينكه در ميان معيارهاي اصلي، معيارهاي مذهبي نقش مهمتري نسبت به معيارهاي شهرسازي و جمعيت بر عهده دارند و نيز در ميان 10 زيرمجموعه، دسترسي آسان و همجواري با ساير كاربريها از اهميت بيشتري برخوردارند. در ادامه نتايجي نيز از بررسي نقشههاي GIS بهدست آمد، كه مكانهاي مناسب براي احداث مسجد را پيشنهاد ميدهد.

Mosque, as an important and effective element in Islamic cities, has always been considered as a public space for various and comprehensive functions. It also plays vital role in the social, economic, political, and physical life. In order that a mosque can play its multidimensional role in the development of the social and cultural life of Muslims, special attention needs to be paid on its establishment in the urban context and all the standards and principles for locating should be applied. This paper is applied in terms of objective and descriptive-analytical in terms of the nature and methodology. Relying on documentary and field studies, it aims to measure the mosques locating criteria and determine an appropriate place for construction of new mosques in District 2 of Rasht based on the main and secondary criteria. This paper used GIS and AHP to perform quantitative and qualitative calculations. For this purpose, it first prioritizes these factors based on research literature and results of previous studies. In the next step, they were weighted using the expert choice software, which is a strong tool for multi-criteria decision making based on the AHP method. Results shows that among the main criteria, the religious criteria played more significant role compared to urban and population criteria and between 10 subset, easy access and proximity to other uses had higher importance. Finally, by considering the overlap of GIS maps, the appropriate points for the construction of future mosques in the considered area in this research were provided.