وعده هاي تحقق نيافته پيمان منع گسترش سلاح هاي هسته‌اي و چالش‌هاي پيش‌رو: تلاش براي بقاء يا فروپاشي تدريجي؟

Unfulfilled Promises of the Nuclear Non-Proliferation Treaty and the Challenges ahead: An Attempt to Survive or Gradual Collapse?

از پيدايش پيمان منع گسترش سلاح‌هاي هسته‌اي قدرتهاي اتمي با بي‌توجهي به دو ركن «خلع سلاح» و «انتقال فناوري صلح‌آميز هسته‌اي» ضمن حفظ زرادخانه‌هاي خود، با اعمال فشار به ساير كشورها تنها بر بـُعد «عدم اشاعه» تمركز نموده و پيمان را با چالش‌هاي جدي مواجه ساخته‌اند. از سوي ديگر برخوردهاي تبعيض‌آميز به اختلاف نظر ميان اعضاي پيمان منجر شده و كليت رژيم منع اشاعه را با خطر روبرو ساخته است. لذا برخي تحليلگران با نگراني نسبت به حفظ مشروعيت پيمان به دنبال راه‌حلي براي بقاي اين رژيم هستند. از اين رو، مقاله حاضر با روشي تحليلي- توصيفي برآن است با رويكردي انتقادي ضمن بيان ماهيت، اهداف و اركان اصلي پيمان، به معرفي مزايا، معايب و چالش‌هاي پيش‌رو پرداخته و بررسي نمايد كه آيا عدم توازن در توجه يكسان به اركان سه‌گانه پيمان در نهايت به زوال آن منتهي خواهد گرديد يا همچنان اميدي به بهبود و گسترش اين رژيم وجود دارد؟ نتايج اين تحليل نشان مي‌دهد با وجود عدم كسب موفقيت در خلع سلاح قدرت‌هاي هسته‌اي، به دليل عواقب سنگين نبود پيمان، بعيد به نظر مي‌رسد با چشم پوشي از برخي دستاوردها، تلاشها جهت اصلاح اين رژيم رها شده و درنهايت اين موضوع به فروپاشي تدريجي پيمان بيانجامد.

Since the emergence of the Non-proliferation Treaty, the nuclear powers by ignoring two pillars of “disarmament” and “transfer of peaceful nuclear technology” have simultaneously preserved their nuclear arsenals and posed serious challenges to the NPT by focusing only on its non-proliferation dimension and putting pressure on non-nuclear states. These discriminative behaviors have resulted in disagreement between the member states and seriously jeopardized the integrity of the regime. Therefore some scholars by expressing concern about its legitimacy are looking for a way to survive it. Therefore, the present article by using a descriptive- analytical approach aims to analyze the nature, objectives and pillars of this treaty as well as present the pros, cons and challenges of the NPT. It would also try to evaluate whether imbalances in equal attention to the three pillars of the treaty will ultimately lead to its decline or there is still hope for improvement and expansion of this regime? The results of this paper reveals that despite the failure of complete nuclear disarmament due to the heavy consequences of its termination, it seems unlikely that by ignoring some of its achievements, efforts to reform this regime be abandoned and eventually lead to the downfall of the treaty.