بازخواني و نقد روش‌شناختي مطالعات توسعه اجتماعات محلي

اجتماع محلي آخرين لايه اصالت فرهنگي و هويت دست‌نخورده و يكدست‌ تلقي مي‌شود. مطالعات انجام‌شده در اين حوزه با قوت‌هاي خاص خود و البته كاستي‌هاي روش‌شناختي همراه بوده‌اند. وجه غالب پژوهش‌هاي اين حوزه با تأثيرپذيري از جامعه‌شناسي پوزيتيويستي، بيش‌ازپيش به‌سوي تحقيقات پيمايشي و پرسش‌نامه‌گرايي كشانده شده است و منطق غالب بر آنها فرضيه‌سازي بوده است؛ به‌گونه‌اي كه تناسب بين مسائل و روش‌هاي تحقيق با بافت‌هاي محلي ضعيف بوده است. مطالعات پيمايشي در بستر و بافت‌هاي محلي، سازوكار روش‌شناختي مناسبي براي فهم عقلانيت بومي ندارد. از اين‌رو كاستي‌ها و تقليل‌هاي نادرستي در فهم بافت‌هاي محلي ايجاد مي‌كند كه گاهي نتايج متعارض و غير پاسخگو به مسائل مترتب با بافت‌هاي محلي ارائه مي‌كند. «فهم عقلانيت بومي» حلقه مفقوده اين مطالعات است.    در مقاله حاضر، با مروري نظري بر مفهوم اجتماع محلي و با اتخاذ بينش مردم‌شناسي پديداري به‌نقد و بازخواني مسائل مهم و بارز روش‌شناسي اثباتي و كاربرد سطحي، ناموجه و بعضاً گمراه‌كننده روش‌هاي آماري در مطالعات اجتماعات محلي پرداخته ‌شده است. استدلال مقاله اين است كه به‌كارگيري مشي پديدارشناسانه در مطالعات توسعه اجتماعات محلي، نه ‌تنها باعث توجه به گروه‌هاي حاشيه‌اي و مغفول مانده و جاي‌دهي آنها در بطن جامعه مي‌شود، بلكه اراده‌هاي منفعل را فعال مي‌كند و توسعه را به‌مثابه اقدامي ممكن و سهل‌الوصول براي اجتماعات محلي درمي‌آورد، و از طرفي زمينه را براي تأمل و بازانديشي در باب رهيافت‌هاي بوم‌انديش و كنش‌هاي بومي، بيش‌ازپيش فراهم خواهد كرد.