وادوش، وادوشا، بادوشا، تراز خلاقيت و ابتكار مختابادهاي البرز شرقي در استفاده بهينه از نيروي انساني

يكي از شيوه‌هاي كوچ نشيني در البرز شرقي، مختابادي است. ويژگي مهم اين نوع دامداري سنتي مبتني بر كوچ، عدم حضور زنان در فعاليت‌هاي دامداري است. زن‌ها در تمام طول سال در روستا و احياناً در شهر مي‌مانند و نقشي در امور دامداريِ خارج از روستا ندارند. بنابراين دامداران، در دوره استقرار ييلاقي كه دوره شيردوشي و تهيه فرآورده‌هاي لبني است مردان ماهري را كه در امر شير دوشي و تهيه لبنيات، مانند كنديل زني و كشك زني و تهيه قره‌قروت مهارت دارند، استخدام مي‌كنند. اين افراد در ميان دامداران مناطق البرز شرقي ايران به مخته‌باد، مختاباد، مختاباذ و مخته‌باذ نامبردار هستند. در اين شيوه اوج مشاركت دامداري مشاهده مي‌شود. در اين سيستم، دامداران دام‌هاي خود را در گله مشتركي گرد مي‌آورند، مشتركاً به چرا مي‌برند، چوپان مشترك مي‌گيرند، مشتركاً شير دوشي مي‌كنند، به كمك هم لبنيات درست مي‌كنند و مشتركاً مخارج مي‌پردازند و در آخر نيز تمامي درآمدها را نسبت به سهم هر كس از گله اشتراكي تقسيم مي‌كنند.  وادوش، وادوشا، بادوشا يا تراز، افزون بر اين از جشن‌هاي دامداري اين منطقه به شمار مي‌رود، در شمار يكي از مهم‌ترين تعاوني‌هاي سنتي دامداران و مختابادها نيز محسوب مي‌شود.  اين آيين كه در اواسط دوره شيردوشي برگزار مي‌شود بيانگر نوعي از مشاركت و ياريگري است كه دامداران در استفاده بهينه از نيروي انساني به كار گرفته‌اند. نوشتار پيش رو مي‌كوشد با تكيه بر روش توصيف و تحليل، به معرفي و تحليل ويژگي‌هاي مردم شناسانۀ اين آيين در ميان گله‌داران البرز شرقي در استان سمنان بپردازد.