مدلِ داده‌بنياد بررسي جامعه‌شناختي حكمراني آب در بحرانِ درياچه‌ اروميه

نگاه عميق به موضوع آب و بحران ‌هاي مربوط به آن نشان مي‌دهد بيشترِ مسائل پيش‌آمده در اين حوزه ناشي از سياست‌گذاري غيرصحيح، غيركارشناسي، و شتاب‌زده بوده است. بحران درياچۀ اروميه يكي از بحران‌هاي آب ايران است كه در سال‌هاي اخير حساسيت‌هاي ملي و بين‌المللي شديدي نسبت به آن ايجاد شده است. اين تحقيق با استفاده از گراندد تئوري/نظريۀ زمينه‌اي و با مصاحبۀ عميق در بين كارشناسان شركت سهامي آب منطقه‌اي آذربايجان‌غربي صورت گرفته است. با استفاده از نمونه‌گيري هدفمند پس از مصاحبه با شش كارشناس مطلعِ محقق به اشباع داده‌ها رسيد. نتايج حاصل نشان داد كه نبودن آمايش سرزمين، كم‌اهميت شمردن مطالعات ارزيابي اجتماعي و زيست‌محيطي، خلأ قانوني مسئوليت‌ها، تعهدات و وظايفِ ذي‌نفعان آب و نبودن هماهنگي و رويۀ مشخص بين سازمان‌هاي دخيل از جمله مهم‌ترين شرايط علّي بحرانِ درياچۀ اروميه بودند. فقدان آموزش و آگاهي ذي‌نفعان از جمله بهره‌برداران كشاورزي، نبودنِ كشت‌هاي جايگزين، نبودنِ منابعِ معيشت پايدار و اختصاص يارانه به آب از بسترهاي اصلي اين بحران است و گسترش حفرِ چاه‌هاي عميق و نيمه‌عميق در سال‌هاي اخير، تغييرات اقليمي از شرايط مداخله‌گر در بروز بحرانِ درياچۀ اروميه بودند. پيامدهاي اين پديده از بين‌رفتن اكوسيستمِ گياهي و حيواني و از دست‌‌دادن قابليتِ زيستِ انساني در زمان حال و آينده خواهد بود. استراتژي مورداستفاده مقابله‌ و اصلاح در قالبِ تغيير نوعِ كشت، پلمپ و بستن چاه‌هاي غيرمجاز و صرفه‌جويي در مصرف آب به‌عنوان راهبردهاي اين پديده شناسايي شدند. در نهايت، پديدۀ ظاهرشده، تشديد بحرانِ آبِ درياچۀ اروميه است.