كاني‌شناسي، ساخت و بافت و الگوي تشكيل كانسار مس تيپ مانتو كهك در توالي آتشفشاني رسوبي ائوسن، جنوب قم

كانسار مس كهك در توالي آتشفشاني رسوبي ائوسن ناحيه قم و در كمان ماگمايي اروميه دختر واقع شده است. در اين توالي، قديمي‌ترين واحد سنگي كريستال توف است كه بر روي آن واحدهاي سنگي توف‌، آندزيت‌، ماسه‌سنگ‌، كنگلومرا و سنگ‌آهك قرار مي‌گيرند. سنگ‌هاي ميزبان ماده معدني در اين كانسار، آندزيت و توف است كه در آن شكل هندسي ماده معدني به‌شكل چينه‌كران مي‌باشد. براساس مطالعات كانه‌نگاري، كاني‌ها شامل پيريت، كالكوپيريت، كالكوسيت، مس طبيعي، بورنيت، گالن، كووليت، ديژنيت و مالاكيت هستند كه با مگنتيت و هماتيت همراهي مي‌شوند. با توجه به مطالعات كاني‌شناسي، دو نوع دگرساني فراگير و مرتبط با كانه‌زايي در سنگ‌هاي آتشفشاني منطقه ديده مي‌شود. دگرساني پروپيليتيك شاخص دگرساني فراگير است. دگرساني‌هاي كربناتي، سيليسي، كلريتي، اپيدوتي و زئوليتي از دگرساني‌هاي مهم همراه با كانه‌زايي در اين كانسار محسوب مي‌شوند. ساخت و بافت ماده معدني به‌شكل دانه‌پراكنده، پركننده فضاي خالي، رگه رگچه‌اي، لامينه‌مانند و جانشيني است. در كانسار مس كهك، دو مرحله مهم براي رخداد كانه‌زايي قابل تفكيك است. مرحله اول وقوع آتشفشاني و تشكيل پيريت در متن سنگ‌هاي ميزبان (آندزيت و توف) و ايجاد شرايط احيايي است. مرحله دوم مربوط به دياژنز و ورود سيالات اكسيدان غني از مس است كه سبب جانشيني مس به‌جاي آهن در پيريت و تشكيل سولفيدهاي مس و هماتيت و رخداد كانه‌زايي شده است. كانسار مس كهك، شباهت‌هاي زيادي را از نظر ويژگي‌هاي ژئومتري، سنگ ميزبان، كاني‌شناسي، ساخت و بافت و الگوي تشكيل با كانسارهاي مس تيپ مانتو در دنيا نشان مي‌دهد.