پيشينۀ چنگ ساساني و مقايسۀ آن در ديگر تمدن هاي خاور نزديك باستان

چنگ در ميان سازهاي زهي موجود در تمدن هاي كهن، داراي جايگاه ويژه اي بوده است. تاكنون دربارۀ پيشينۀ ساز چنگ و تكامل آن در دنياي باستان، پ‍ژوهش چنداني صورت نگرفته، حال آن كه منابع تاريخي و داده‌هاي باستان شناسي، اطلاعات ارزنده اي در اختيار پژوهشگران قرار مي‌دهند. ابداع و تكامل آلات موسيقي به ويژه چنگ، در يك حوزۀ تمدني رخ نداده است و با توجه به اين كه اشتركات فرهنگي تمدن‌هاي خاورنزديك باستان بر قدمت تمدني اين سرزمين‌ها بر يكديگر چيرگي دارد، دلايل مختلفي نظير شرايط محيطي، جغرافيايي، فرهنگي و ... بر تكامل اين ساز تأثيرگذار بوده‌اند. در بين متون مكتوب بر جاي‌مانده از دورۀ ساساني، در بندهش، خسرو كواذان و ريدگ و درخت آسوريك از اين ساز نام برده شده و بر روي نگارهكندها، موزاييك‌ها، ظروف نقره‌اي، پيكرك‌ها و مهرها تصوير آن نقر شده است. چنگ در دوره ساساني، ساز تكامل يافته‌‌اي است كه آبشخور آن تمدن‌هاي كهن ميان‌رودان، مصر، سومر و ايلام است. شباهت برخي از انواع اين چنگ‌ها در بين سومريان و ايلاميان با ساسانيان گواه اين مدعاست. در بين انواع چنگ هاي موجود در اين تمدن‌ها، نوعي چنگ كه در متون پهلوي بدان ون، وين گويند، فقط در دوره ساساني رواج داشته است. اين پژوهش به صورت توصيفيتحليلي انجام گرفته و در جمع‌آوري داده‌ها از روش كتابخانه‌اي و جستجو در اسناد و يافته‌هاي باستان‌شناسي، بهره برده شده است. اين پژوهش بر آن است تا از روي داده‌هاي باستان‌شناختي و مكتوب، چنگ دورۀ ساساني را با ادوار پيش از خود مقايسه كرده، ويژگي‌هاي ظاهري اين ساز را شناسايي نمايد. تعريف و توصيف چنگ در اين پژوهش براساس شكل ظاهري آن‌ها در داده‌هاي باستانشناسي و تعاريف موجود در منابع علم سازشناسي صورت گرفته است.