كاركرد نهاد موزه ايران باستان در انديشه دولت ـ ملت دوره پهلوي

تأسيس موزه در عصر جديد به عنوان نهادي چندوجهي و چند كاركردي، نشانگر تحولي بنيادين در نظام معرفتي انسان بود. زمينه شكل‌گيري اين نهاد بر اساس زمينه‌هاي فرهنگي، سياسي و اجتماعي خاصي استوار بود. ايجاد محلي به‌عنوان محل نگهداري اشياء عتيقه يا موزه به دنبال آشنايي ايرانيان با موزه‌هاي اروپايي و اكتشافات آثار باستاني به عصر ناصرالدين‌شاه قاجار برمي‌گردد. ناصرالدين‌شاه در پي ايجاد موزه، در كاخ گلستان محلي را براي حفظ و نمايش آثار عتيقه و باارزش تاريخي داير كرد، اما اين اقدام قوام نيافت. با آشنايي ايرانيان با انديشه‌هاي جديد و اهميت موزه و آثار باستاني، انديشه تأسيس موزه توسط نخبگاني كه در انجمن آثار ملي جمع شده بودند، دنبال شد و درنهايت با تشكيل دولت مدرن پهلوي، بناي موزه ايران باستان در ضلع غربي ميدان مشق و در موقعيت مركزي پايتخت آغاز شد. اين مقاله با روش تاريخي ـ تحليلي بر آن است كه علل ايجاد و مهم‌ترين كاركردهاي موزه ايران باستان را در بافتار دولت پهلوي تحليل و بررسي نمايد. دستاوردهاي پژوهش بيانگر آن است كه تأسيس موزه در ايران در پيوند عميق با انديشه ناسيوناليسم شكل گرفت. هرچند تأسيس اين نهاد از آمال روشنفكران مشروطه بود، به دست دولت پهلوي نهايي و عملي شد. باوجود كاركردهايي چون گردآوري و نگهداري و حفاظت، نمايش، آموزش و پژوهش، هويت‌سازي و مشروعيت‌جويي از اين نهاد مهم‌ترين هدف و خواست دولت پهلوي بود و به دنبال برساخت و بازتوليد روايت‌هايي از تاريخ باستاني بود كه از ايدئولوژي دولت پهلوي پشتيباني نمايد.