تأثير سنت‌هاي عاشورايي حاكمان در گسترش تشيع در ايران (656-907 ق)

شناسايي سنت هاي عاشورايي در ميان حاكمان، به عنوان بخشي از طبقه نخبه جامعه، در مقطع مهم تاريخيِ 656ق (سال سقوط بغداد و خلافت عباسي) تا 907ق (تأسيس دولت صفويه)، با هدف كشف ميزان تأثير اين سنت‌ها بر رشد و گسترش تشيع، بسيار مهم است؛ زيرا تأثيرگذاري اين قشر در ترويج و همگاني‌كردن سنت هاي عاشورايي در ميان مردم، از ديگر نخبگان بيشتر بوده است. با بررسي متون تاريخيِ اين مقطع زماني و با ياري‌گرفتن از مقوله «آيين» به عنوان چارچوب مفهومي بحث، در مجموع مي‌توان به چهار سنت دست يافت: «تفكر اولويت سادات حسيني براي خلافت و حكومت»، «ادعاي خونخواهي اهل بيت»، «سنت وقف و ذكر نام ائمه اطهار در آن» و «زيارت‌كردن حاكمان از مراقد ائمه اطهار». همچنين مي توان از همراه‌شدن اين سنت‌ها و تناسب آن با تحولات فرهنگي و اجتماعي اين دوران يعني گسترش فعاليت سياسي ـ اجتماعي شيعيان پس از حمله مغولان، ميل و گرايش بعضي از حاكمان به تشيع و نزديكي تصوف و تشيع، موجبات سرعت‌گرفتن رشد و گسترش تشيع را در محدوده جغرافيايي، تمدني و فرهنگي ايران نتيجه گيري كرد و از اين منظر، شناخت جديدي از تاريخ اجتماعي و سبك زيست اجتماعي شيعيان ايران در تعامل با سنت هاي عاشوراييِ حاكمان به دست آورد.