بايستگي «جانشيني دولت‌ها بر مسئوليت بين‌المللي» به‌منزلۀ يك گزارۀ حقوقي بين‌المللي؛ چيستي و چالش‌ها

پيامدهاي جانشيني دولت‌ها در زمينۀ مسئوليت بين‌المللي، يا جانشيني دولت‌ها در مسئوليت بين‌المللي، مطمح نظر دكترين حقوق بين‌الملل بوده است؛ موضوعي كه به‌سبب تعارض شديد نظرها و حساسيت‌برانگيز بودن، بررسي آن در كميسيون حقوق بين‌الملل، سال‌ها، به تعويق افتاد. برخلاف ساير پيامدهاي جانشيني، اساساً بر سر امكان جانشيني كشور بر مسئوليت بين‌المللي، و نه صرف چگونگي آن، اختلاف جدي وجود دارد. جستار حاضر، با ايضاح دامنۀ مفهومي جانشيني دولت‌ها بر مسئوليت بين‌المللي طبق تقسيم‌بندي حصري مصاديق عديدۀ جانشيني به اعتبار زوال يا دوام حقوقي كشور اصلي، كوشيده تا به تبيين چيستي اين مفهوم كه در مدار قاعده‌سازي قرار گرفته است بپردازد و نشان داده است كه اين گزارۀ حقوقي بين‌المللي، به‌رغم تعارض ظاهري با دو اصل بنيادين در حقوق بين‌الملل، يعني اصول مسئوليت مستقل و لوح مطهر، مقتضاي ذات آنهاست. لزوم جبران خسارت و ارتباط تنگاتنگ جمعيت و سرزمين با كشور جانشين و عيني بودن حقوق و تعهدات، اقتضا دارد كه مسئوليت به دولت جانشين منتقل شود. گزارۀ يادشده، منطقاً، استثنايي ديگر بر اصول يادشده محسوب مي‌شود.