صورت‌بندي تأثير مناقشه كلامي سياسي «قلمرو دين» بر رقابت‌هاي سياسي جمهوري اسلامي ايران

قلمرو دين يكي از مهمترين مؤلفه‌هاي كلام سياسي است كه در نظام جمهوري اسلامي ايران مناقشات پيرامون آن در كنار ساير عوامل، تأثير جدي بر رقابت‌هاي سياسي گذاشته است. مقاله حاضر با بهره‌گيري از ديدگاه‌هاي ديويد ساندرز و با تكميل و تصرف در آن، ابعاد اين تأثيرگذاري را در چهار عرصه تغيير رژيم، تغيير حكومت، چالش‌هاي مسالمت‌آميز و چالش‌هاي خشونت‌آميز بررسي كرده است. البته بررسي تأثير يادشده بر چالش‌هاي مسالمت‌آميز محور اصلي است كه به دو صورت مستقيم و غيرمستقيم، و هريك به شكل حداكثري و حداقلي در ظرف مرامنامه‌ها، مواضع و رويكردها، تأسيس احزاب جديد و رخدادها قابل بيان است. همچنين، با تقسيم‌بندي ادوار نظام جمهوري اسلامي مناقشه پيرامون قلمرو دين در چهار دوره تأسيس، تثبيت، سازندگي و اصلاحات و اصول‌گرايي از ديدگاه مهمترين انديشوران جريان‌هاي كلامي سياسي متناظر با جناح‌هاي سياسي بررسي شده است. از منظر مقاله حاضر ابعاد اين تأثيرگذاري بر بساماني و قاعده‌مندي يا بي‌قاعدگي رقابت‌هاي سياسي نيز مؤثر بوده است. در ميان ادوار، سطح تنش و تنازع در دور دوم دولت سازندگي و دور نخست دولت اصول‌گرايي پايين‌تر و در دوره تأسيس، و دور اول اصلاحات و دور دوم اصول‌گرايي سطح تنش و تنازع در رقابت‌هاي سياسي بالاتر است كه با كاسته‌شدن يا افزايش حدت و شدت مناقشه قلمرو دين در كنار ساير عوامل ارتباط وثيقي دارد.