كاربردهاي آييني نقوش و كتيبه هاي ظروف و جام هاي جادوپزشكي با تاكيد بر جام هاي دوران اسلامي ايران

Ritual Application of Motif and Inscription on Medical Magic Dished & Cups with Emphasis on Islamic Cups

زمينه و هدف در روزگاران كهن اعتقاد به نيروهاي ماوراالطبيعه و ارواح زيانكار و سودرسان مرسوم بوده و شالوده بسياري از باورهاي ديني و غير ديني را تشكيل مي داده است. اين باورها بر عرصه هاي متفاوت زندگي بشر نيز سايه افكنده بود. پزشكي نيز يكي از حوزه هاي مهم بوده و از چنين اعتقاداتي اثر پذيرفته است. جادوپزشكي شامل افعالي بود كه به واسطه اوراد، طلسمات و تعاويذ به همراه انواع ابزار و آلات در جهت امور پزشكي انجام مي گرفت. جام هاي جادوپزشكي نيز به عنوان ظروفي براي تناول خوراندني ها يا ملزوماتي در اجراي مراسم درماني كاربرد داشته اند. پژوهش حاضر با هدف بازنمايي كاربرد ظروف و جام هاي دوران اسلامي را از دو جنبه مورد بحث قرار مي دهد: 1 ميزان تاثير حضور آيين ها در جام هاي جادوپزشكي؛ 2 چگونگي كاربرد جام هاي دعادرماني در فرهنگ اجتماعي ايران. مواد و روش ها اين مطالعه به صورت كتابخانه اي، موزه اي، آرشيوي و با روش توصيفي تحليلي انجام شده است. روش تحليل داده ها از طريق نمونه يابي در سه دوره اسلامي (اوليه، ميانه، متاخر)، سپس توصيف و تحليل اطلاعات به روش كيفي صورت گرفته است. يافته ها نتايج بررسي ها نشان مي دهد، اگرچه ريشه ها و باورهاي باستاني تا دوران اسلامي تداوم داشته، نقوش و مفاهيم به دليل حضور باورهاي ديني اعتقادي تغيير كرده و ارزش هاي معنوي در كاربردهاي آييني و اعتقادي جام هاي جادوپزشكي نقشي چشم گير داشته اند. نگاره هاي منقوش بر اين جام ها از كاربرد آن ها در درمان بيماران يا برگزاري آيين هاي مخصوص حكايت دارد. نتيجه گيري اغلب كتيبه هاي مرقوم، نمايانگر نوع به كارگيري ظرف در آيين هاي درمانگري و نيز دعاهايي در جهت طلب سلامتي و آرزوي خير براي صاحب ظرف مي باشند. همچنين انواعي از جام ها نيز به واسطه نگاره هاي تصويري، با مفاهيم بركت و باروري پيوند دارند.

Background and Aim In ancient times, believing in supernatural forces as wrongful or rightful ghosts was Customary and it was associated with people beliefs. These beliefs have influenced human’s life and one of the noteworthy professions was medicine. Magical medicine formed, was occurred by sacred, spell, amulet accompany with tools and instrument. Medical magic cups were used as containers for eating or doing ritual by praying. The present research aims to represent these containers during the Islamic era from two aspects; 1- The effect of rituals on magic cups; 2- How prayer cups are used in Iranian social culture. Materials and Methods The Methodology in the present research is descriptive-analytical method using library and museum references. The method of data analysis was done through sampling in three periods and then the data were analyzed by qualitative method. Findings Although the historical basis and beliefs continued until the Islamic era, but motifs and concepts have changed because of religious belief. Spiritual values have played a significant role in ritual and religious applications of medical magic. The illustrations have played a role in treatment or ceremonies. Conclusion Most of the inscriptions have display the application of these containers in different types of illnesses, requesting health and blessing for the owner of the dish or special mores. These types of cups are due to visual images relates to the concepts of blessing and fertility.