واكاوي مباني تصميم گيري مصلحت محور در نظم قواعد فقه (با تأكيد بر قاعده فقهي نفي ضرر)

تصميم گيري در علم مديريت جزء لاينفك است به گونه‎اي كه برخي آن را برابر با علم مديريت دانسته‎اند. در مكاتب مختلف مديريتي اين عمل بر اساس گونه‎اي از مصلحت‎انديشي و به طريق عكس همين مصلحت‎انديشي، براي دوري از ضرر است. يكي از مشكلات اين مسير، عدم وجود معناي صحيحي از مصلحت و ضرراست. در مكاتب مديريتي اينگونه از مصلحت‎انديشي برخاسته از نگرش مادي آن‎ها به انسان، علم و هستي است. لذا در فرآيند تصميم‎گيري سازمان‎ها، تصميماتي غيرمتناسب با حقيقت وجودي انسان گرفته مي‎شود كه هرچند ظاهراً خير او را در پي دارد امّا بدون توجه به بعد معنوي انسان است كه اگر توجّهي حقيقي به حقيقت خلقت شود، روشن است كه مصالح دنيوي انسان را نيز در پي نخواهد داشت. اسلام بر خلاف انديشه‎هاي غربي انسان را داراي دو بعد مادي و معنوي مي‎داند. مصالح و ضرر او نيز در اين دو بعد معنا مي‎شود و تصميم‎گيري بايد ناظر به اين دو بعد باشد. اين مقاله درصدد بيان تصميم‎گيري مطلوب از منظر اسلام است و تصميمي را مطلوب مي‎شمارد كه كاملاً با محوريت بعد معنوي انسان صورت گيرد؛ چراكه فقط در اين صورت است كه بعد مادي و مصالح مادي او نيز محقق مي‎شود. چون اسلام خيرهاي مادي را زائيده شده از خيرهاي معنوي مي داند، تنها در صورتي تصميم صحيحي اخذ شده كه با محوريت بعد معنوي صورت گرفته باشد و تنها در اين صورت است كه مصالح سه سطح فرد و سازمان و جامعه در دو بعد مادي و معنوي با يكديگر تزاحم و تناقض نخواهند داشت.