تأثير عوامل مورفومتري بر دبي اوج با استفاده از تكنيك معادلات ساختاري (PLS) در حوزه‌‌هاي آبخيز جنوب ايران

دبي سيل خروجي از حوزه‌ها تابع عوامل مختلفي مانند مورفومتري، بارش، نوع خاك و پوشش‌گياهي هستند. پارامترهاي مورفومتري حوزه مي­توانند براي تشريح واكنش هيدرولوژيك حوزه به كار روند. هدف از اين تحقيق بررسي ميزان تأثير پارامترهاي مختلف مرتبط با مورفومتري بر روي دبي اوج در 108 ايستگاه آب­سنجي در جنوب ايران است. پس از انجام آزمون­هاي همگني و تصادفي بودن داده­ ها، دورۀ آماري 30 ساله (1362-1363 تا 1392-1393) انتخاب و از اين دورۀ آماري براي انتخاب مناسب‌ترين تابع توزيع احتمال و در مجموع برآورد مقادير 84 پارامتر مورفومتريك و ژئومورفيك در نرم افزار ArcGIS استفاده گرديد. در اين تحقيق، براي بررسي مؤثرترين عوامل بر ميزان دبي حداكثر سالانه، از مدل‌سازي معادلات ساختاري با رويكرد حداقل مربعات جزئي در نرم افزار Smart-PLS استفاده گرديد. 18 متغير به­عنوان عوامل مؤثر (متغير مستقل) بر دبي حداكثر سيلاب (متغير وابسته) شناسايي گرديد. در بخش اول، تحليل كيفيت مدل اندازه‌گيري تركيبي (متغير دبي حداكثر سالانه) با استفاده از آزمون‌هاي معني­داري، وزن­هاي بيروني و آزمون هم‌خطي چندگانۀ متغيرهاي مشاهده‌پذير، صورت پذيرفت كه مطابق نتايج، معني‌داري بارهاي عاملي و روايي مدل اندازه‌گيري تركيبي با استفاده از شاخص تورم واريانس تأييد گرديد. در بخش دوم، تحليل مدل‌هاي اندازه­گيري انعكاسي (ساير متغيرها) در دو مرحلۀ آزمون پايايي و آزمون روايي مورد بررسي قرار گرفت. كليه بارهاي عاملي مدل­هاي اندازه­گيري انعكاسي بيش از 7 /0 و معني­دار بودند. در نهايت، از بين بيش از 84 سازه، اثر زمان تمركز و نسبت ارتفاعي مثبت و اثر ضريب كشيدگي ميلر، خصوصيات شيب آبراهۀ اصلي، عدد ارتفاعي و خصوصيات ارتفاعي آبراهۀ اصلي منفي بوده كه اين عوامل در مجموع، 46 درصد از تغييرات دبي حداكثر سالانه در حوزه‌هاي جنوبي ايران را پيش‌بيني مي‌كنند و در مجموع زمان تمركز به صورت مستقيم (به ميزان 38/ 0) بر روي دبي سيلاب تأثيرگذار است. بدين‌معني كه مؤثرترين عامل بر دبي سيلابي فاكتور زمان تمركز است كه در مديريت سيلاب در حوزه‌هاي جنوبي ايران بايد مورد نظر قرار گيرد.