مطالعه انسان‌شناختي پديده «خون‌بس» در منطقه صيدون خوزستان

خون‌بس، از رسوم سنتي بخشي از ايلات كشور براي حل منازعات قومي و نوعي قرارداد اجتماعي با سازوكارهاي بومي براي رفع شكاف‌هاي به‌وجود آمده ميان اقوام و احياء انسجام و همبستگي ايلي است. در اين سنت قومي، زنان بخشي از ديه مقتول محسوب مي‌شوند. اين پديده اجتماعي، در ميان مردم ايل بهمئي ساكن در منطقه صيدون خوزستان و در محدوده مكاني جنوب غربي ايران نيز جاري بوده است. چيستي، عوامل، كنش‌گران، كاركردها و آثار اجتماعي اين پديده از مسائلي است كه نياز به مطالعه و كنكاش جدّي دارد. نوشتار حاضر برگرفته از پژوهشي جامع با هدف پاسخ به مسائل مذكور است كه در سال 1396، با رويكرد انسان‌شناختي و با روش ميداني و بهره‌گيري از تكنيك‌هاي مصاحبه، مشاهده و بررسي اسناد مكتوب و قراردادهاي غيرمكتوب به انجام رسيده است. بر اساس يافته‌هاي پژوهش: محدوديت سرزميني، قراردادهاي ايلي و نظام ايلخاني از زمينه‌هاي اين پديده و قتل، جرح و خسارت از عوامل مهم آن است و كاركردهايي مانند: وحدت ايلي، رفع اختلافات، گسترش جمعيت و نظام خانواده، حفظ انسجام و نيز كنشگراني همچون بزرگان، كدخداها و زنان دارد. «خون‌بس» گرچه داراي آثار كوتاه‌مدت قومي بوده اما در بلندمدت پيامدهاي نامطلوبي براي برخي كنشگران در پي داشته است؛ ضمن آنكه ابعادي از آن با آموزه‌هاي اسلام ناهمخواني دارد.