ارزيابي پايداري سياست‌هاي قيمت‌گذاري آب كشاورزي با استفاده از شاخص تركيبي: مطالعه موردي استان قزوين

يكي از وظايف دشوار سياست‌گذاران انتخاب بين مجموعه سناريوهايي است كه براي دريافت تعرفه آب در اجراي سياست قيمت‌گذاري آب كشاورزي، از لحاظ اجرايي و قانوني امكان‏پذير باشند. هدف تحقيق حاضر بررسي نتايج بالقوه ابزارهاي مختلف قيمت‌گذاري آب (هكتاري، حجمي و تعرفه دوقسمتي) و اثرات آنها بر پايداري اراضي آبي با در نظر گرفتن ابعاد اقتصادي، اجتماعي و زيست‌محيطي بود. بدين منظور، با استفاده از روش برنامه‌ريزي رياضي اثباتي، رفتار كشاورزان در مواجهه با ابزارهاي مختلف قيمت‌گذاري آب كشاورزي شبيه‌سازي شد و محاسبه شاخص تركيبي براي اندازه‏گيري پايداري اجراي هر ابزار قيمت‌گذاري به كمك روش تحليل سلسله‏مراتبي صورت گرفت. داده‌هاي مورد نياز از طريق نمونه‏گيري خوشه‌اي دومرحله‌اي با تكميل 120 پرسشنامه از كشاورزان زير پوشش شبكه آبياري دشت قزوين و همچنين، با بهره‏گيري از نظرات و تجارب كارشناسي و داده‌هاي اسنادي جمع‏آوري شد. نتايج نشان داد كه اجراي ابزارهاي سياست قيمت‌گذاري مورد بررسي داراي اثرات منفي بر شاخص‌هاي پايداري اقتصادي (سودآوري) و اجتماعي (اشتغال) است و تنها بر شاخص‏هاي زيست‌محيطي تأثير مثبت دارد؛ مصرف آب در روش قيمت‌گذاري هكتاري افزايش و در روش‌هاي حجمي و تعرفه دوقسمتي كاهش مي‏يابد؛ همچنين، در روش قيمت‌گذاري تعرفه دوقسمتي، شاخص كل پايداري از ساير سناريوهاي مورد بررسي بالاتر بوده، كه بيانگر كارآيي اين روش براي رسيدن به پايداري است و به بيشترين كاهش مصرف آب مي‌انجامد. از اين‏رو، اجراي سياست قيمت‏گذاري تعرفه دوقسمتي و نيز اتخاذ سياست‏هاي جايگزين در راستاي پايداري كامل و جبران اثرات منفي اين سياست پيشنهاد شده است.