تحليل بحران‌آفريني معاويه در مناسك آخرين حج دوران خلافت امام علي (ع)

در چهار مراسم حج در دوران خلافت اميرالمؤمنين، علي(ع) منصب مهم اميرالحاج از سوي آن بزرگوار به فرزندان عباس بن عبدالمطلب واگذار شد. موقعيت عباس و فرزندانش در مكه نسبتاً ممتاز بود. در آخرين حج دوران خلافت اميرالمؤمنين(ع) اين مسئوليت به قُثَم بن عباس واگذار شد، اما معاويه هم به فكر افتاد كه اميرالحاجي را از طرف خود به مكه ارسال كند. اين تصميم معاويه به بحراني در امر حج منجر شد و خطر درگيري و خونريزي در حرم امن الهي به وجود آمد. اما هدف معاويه از دامن زدن به اين بحران چه بود و چه عواملي در جلوگيري از خونريزي در كعبه مؤثر واقع شد؟ در اين پژوهش با روش توصيفي ـ تحليلي به بررسي زمينه‌هاي ايجاد اين بحران و چگونگي حل آن مي پردازيم. در واقع استحكام قدرت معاويه در شام و بيشتر از آن نافرماني مردم كوفه از امام علي (ع) پس از نهروان باعث تصميم معاويه در غارت قلمرو حكومت امام بود و يكي از اين غارت‌ها فرستادن اميرالحاجي در برابر اميرالحاج خليفه منتخب مهاجر و انصار در سال 39 قمري براي بهره‌برداري سياسي و تبليغي به نفع امويان بود و درايت قثم بن عباس، نماينده امام علي(ع) و حاكم مكه و نرمخويي يزيد بن شجره، نماينده معاويه نسبت به ساير سرداران غارتگر وي و نيز پادرمياني بزرگان مكه، مانع از خونريزي بزرگي در حرم امن الهي شد و بحراني را كه ياغي شام در برابر نماينده خليفه وقت به وجود آورد، بدون خونريزي در حرم امن الهي پايان داد.