امراي سادات حج در دوره بويهيان (379ق ـ 403)

حج، علاوه بر جنبه عبادي، از همان روزگار پيامبر9 براي حكومت اسلامي اهميت سياسي بسياري داشت؛ زيرا تسلط بر مكه، نشانه مشروعيت حكومت تلقي مي‌شد. ازاين‌رو خلفا يا خود مسئوليت حج را بر عهده مي‌گرفتند، يا در انتخاب اميرالحاج بسيار تأمل مي‌كردند. اين منصب در سال نهم هجري به ابوبكر و به روايتي به علي7 اختصاص يافت. بعد از آن و در زمان خلفاي بعدي نيز اين وظيفه به يكي از امراي خاندان خلافت سپرده مي‌شد و اين در صورتي بود كه خليفه شخصاً آن را عهده‌دار نمي‌شد. با تسلط بويهيان بر خلافت، اين اختيار از خليفه سلب شد و امراي بويهي اميرالحاج را انتخاب مي‌كردند. بويهيان در تمام دوران خود، اين منصب را در متن حكم نقابت، به سادات علوي سپردند. چرايي اختصاص اين منصب به سادات و تدوام آن، عمده‌ترين مسئله‌اي است كه اين مقاله مي‌كوشد تا با تكيه بر روش توصيفي ـ تحليلي، پاسخي براي آن جست‌وجو كند. يافته‌هاي اين پژوهش حاكي از آن است كه آل بويه براي حذف تدريجي مقام خلافت، از سادات در امور مهم حكومتي استفاده مي‌كردند. عملكرد موفق سادات نيز ماندگاري آنان را در اين مناصب را تضمين كرد.