مقايسه تأثير آموزش توسط همتا با پرستار بر ميزان خود مراقبتي بيماران همودياليزي

Comparison of the effect of education by peer and nurse on self-care in hemodialysis patients

زمينه و هدف: آموزش رفتارهاي خود مراقبتي به بيمار و خانواده وي باعث بهبود كيفيت زندگي و افزايش شركت در برنامه‌هاي خود مراقبتي مي‌شود. اين ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ با ﻫﺪف مقايسه تأثير آموزش توسط همتا و پرستار بر ميزان خود مراقبتي بيماران همودياليزي انجام يافته است. روش بررسي: در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﻴﻤﻪ ﺗﺠﺮﺑﻲ، تعداد 105 ﺑﻴﻤﺎر ﻫﻤﻮدﻳﺎﻟﻴﺰي از سه بيمارستان منتخب در سه شهر استان اصفهان (زرين شهر، فلاورجان و مباركه) از بهمن 1395 تا شهريور 1396 به روش نمونه‌گيري تصادفي ساده اﻧﺘﺨﺎب و ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار گرفتند. سه مركز به طور تصادفي به گروه‌هاي آموزش توسط همتا، پرستار و يك گروه كنترل تخصيص داده شدند. آموزش ﺑﻪروش چهره به چهره و فردي انجام يافت و گروه كنترل فقط آموزش معمول را دريافت كردند. اﺑﺰار گردآوري اﻃﻼﻋﺎت، ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﺧﻮدﻣﺮاﻗﺒﺘﻲ بيماران همودياليزي ﺑﻮد كه قبل و يك ماه پس از آموزش در سه گروه ﺗﻜﻤﻴﻞ شد. داده‌ها با اﺳﺘﻔﺎده از نرم‌افزار SPSS نسخه 18 و با استفاده از آزمون‌هاي كاي‌دو، تي‌زوجي، آناليز واريانس و آزمون تعقيبي توكي در سطح معناداري P<0.05 مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. يافته‌ها: بين سه گروه از نظر سن، مدت دريافت دياليز، جنس و سطح تحصيلات تفاوت معناداري وجود نداشت (P>0.05). آزمون مقايسات چندگانه توكي نشان داد كه اثر مداخله پرستار در بهبود خود مراقبتي به‌طور معناداري بيش از مداخله همتا و كنترل (P<0.001) و همچنين اثر مداخله همتا در بهبود خود مراقبتي به‌طور معناداري بيش از گروه كنترل (P<0.001) بوده است. نتيجه‌گيري: آموزش از طريق پرستار بر رفتارهاي خود مراقبتي بيماران تحت درمان همودياليز، مؤثرتر است و باعث بهبود اين رفتارها مي‌شود. همچنين استفاده از تجربيات افراد همتا نيز مزيتهايي مانند، آموزش آسان، كم هزينه، مؤثر، مبتني بر تجربيات زندگي و عدم نياز به تجهيزات ويژه در اين بيماران دارد

Background & Aim: Providing self-care education to patients and their family leads to improvement in the quality of life and increase in participation in self-care programs. The aim of this study was to compare the effect of education by peer and nurse on self-care in hemodialysis patients. Methods & Materials: In this quasi-experimental study, 105 hemodialysis patients from three selected hospitals in three cities of Isfahan province (Zarinshahr, Falavarjan and Mobarakeh) were selected by the simple random sampling method from February 2016 to September 2016. Three centers were randomly assigned to three groups including education by peer, education by nurse and control. The individual face-to-face education was provided by the peer or the nurse to hemodialysis patients, and the control group only received routine education. Data gathering tool was the hemodialysis patients’ self-care questionnaire which was completed for three groups before and one month after education. The data were analyzed using the SPSS software version 18 through Chi-square test, paired t test, the analysis of variance and Tukey’s post-hoc test at the significance level of P<0.05. Results: There were no significant differences between the three groups in age, duration of dialysis, gender, and level of education (P>0.05). The Tukey’s multiple comparisons tests showed that the effect of nurse intervention on self-care improvement was significantly more than peer intervention and the control group (P<0.001) and also the effect of peer intervention on self-care improvement was significantly more than the control group (P<0.001). Conclusion: Education by a nurse is effective in the self-care behaviors of hemodialysis patients and will improve these behaviors. Also, using peer experiences has advantages for hemodialysis patients such as easy, low-cost and effective education, based on life experiences and lack of need for special equipment.