ملاحظات انتقادي: نقد شيوه‌هاي خوانش و پژوهش در مطالعات هنر‌ اسلامي

هدف اصلي اين مقاله، مطالعه و نقد شيوه‌هاي مطالعات هنر اسلامي به‌منظور طرح نظريّه‌اي‌ جديد در اين حوزه است. روش بررسي پژوهش حاضر، روش تحليلي-انتقادي نظريّه‌ها و يافته‌هاست و اطّلاعات آن به‌شيوه‌ اسنادي و كتابخانه‌اي جمع‌آوري شده‌اند. در اين مقاله با طرح يافته‌هاي پژوهشي، مسئله مغالطه و كلّي‌گويي‌هاي سنّت‌گرايان براي به‌حاشيه‌راندن مفاهيمي چون قدرت، فرهنگ و ايدئولوژي در متن‌هاي هنري دوران اسلامي، مورد بررسي انتقادي قرار گرفته است. بر اين اساس، از بين شيوه‌هاي فرضيه‌پردازي‌شده‌اي كه برآيند تحليل متون پژوهشي در اين حوزه بوده و توسّط پژوهشگران اين مقاله تدوين شده‌اند، شيوه‌ خوانش خيالي-حِكمي (سنّت‌گرا) مورد تحليل انتقادي قرار مي‌گيرد. نتايج اين مقاله پس از شرح خوانش گفتماني، حاكي از آن است كه شيوه‌هاي رايج در مطالعات هنر اسلامي در قلمرو تحليل‌هاي ذهني، توصيفي و ماهيّت‌گرايانه دچار سفسطه‌‌هاي تفسيري و مغالطه‌هاي درون‌گرايانه‌ هستند كه گفتمان‌هاي پنهاني و مؤثّر در تبيين سازوكارهاي فرهنگي هنر اسلامي را از دايره مطالعاتي خود خارج كرده‌اند‌ و فاقد روش‌شناسي مطالعاتي هستند. ازاين‌رو، طرح نظريّه‌ «گفتمان هنر پيرااسلامي» و نيز طبقه‌بندي جديدي از روش‌هاي مطالعاتي هنر در ملل اسلامي، از ديگر نتايج اين پژوهش انتقادي محسوب مي‌شود.