جايگاه و بررسي متون مذهبي و ادبيات عرفاني جامي در نگاره يوسف و زليخا

در بين قصص قرآني، داستان حضرت يوسف (ع) و زليخا از رهگذر قرآني و بويژه تفاسير قرآني، در نظم و نثر فارسي و عربي، مورد توجه شاعران و نويسندگان قرار گرفته است. در اين قصه كه به موارد بيشماري از رفتارهاي اجتماعي اشاره شده، همواره يكي از رايج ترين داستان‌ها بوده و در فرهنگ اسلامي يكي از محوري‌‌ترين حكايات به شمار مي‌آيد. بخش‌هاي مختلف اين داستان نيز بارها توسط نگارگران در مكاتب گوناگون نگارگري به تصوير در آمده است كه ماجراي يوسف و زليخا كه حاوي نكات حكمت آميز و اخلاقي و اجتماعي است، بيشتر از ساير بخش‌هاي ديگر داستان در آثار نگارگران ديده مي‌شود و در ميان آنها نگاره «گريز حضرت يوسف (ع) از زليخا» اثر بهزاد، به عنوان يك اثر شاخص و برجسته در تاريخ نگارگري بشمار مي‌رود. در اين مقاله وجوه عرفاني اين واقعه، از منظر قرآن و متون مذهبي از جمله تفاسير ديني و عرفاني و همچنين ادبيات عرفاني جامي، شاعر و عارف نامي سده پانزدهم/ نهم با تأكيد بر زيبايي شناسي اين نگاره و تطبيق آن با تفاسير ديني و تأثيرگذاري ادبيات عرفاني بر آن مورد تحليل قرار گرفته است. در ادامه به بررسي چند اثر ديگر با اين موضوع، به اجمال پرداخته شده است. نتيجه اي كه از اين مقاله مستفاد مي‌گردد، اين است كه تصويرگر اين نگاره، متأثر از انديشه‌هاي يك مشرب عرفاني بوده و اين نگاره را بر اساس همين انديشه‌ها و نيز تفاسير عرفاني سوره مذكور تصويرگري كرده است. شيوه تحقيق در اين مقاله بصورت تاريخي و تحليلي- توصيفي و به روش اسنادي- كتابخانه اي انجام شده است.