مقايسه سيماي جبرييل در معراج‌نامه‌هاي ابن‌سينا و ميرحيدر در دو بعد فلسفي و تجسمي

يكي از مهم‌ترين مضامين به كار رفته در آثار هنري ايراني‌-اسلامي معراج پيامبر اسلام، حضرت محمد(ص)، است. بسياري از هنرمندان نگارگر ايراني، روايت‌هاي تصويري متنوعي را در قالب «معراج‌نامه‌ها» خلق كرده‌اند كه از برجسته‌ترين آن‌ها مي‌توان به معراج‌نامه ميرحيدر اشاره كرد. روشن است كه نگارگران به جنبه‌هاي بصري معراج توجه كرده‌اند و براي به تصوير كشيدن اين واقعه، صورتي تجسمي از عناصر مختلف داستان را شكل داده‌اند. از جمله اينكه، فرشتگاني همچون جبرئيل را با شكل، اندازه و رنگ‌ها و ويژگي‌هاي خاصي به تصوير كشيده‌اند. از سوي ديگر، فيلسوفان و متألهان ايراني نيز در آثار خود به بررسي و تحليل نظري واقعه‌ معراج پرداخته‌اند كه از آن جمله مي‌توان به رساله معراج‌نامه ابن‌سينا اشاره كرد. مقاله‌ حاضر، در پي پاسخ به اين مسأله است كه «تصويري كه از جبرئيل در صحنه‌هاي مختلف معراج در معراج‌نامه ميرحيدر مشاهده مي‌شود، با توصيفات نظري ابن‌سينا درباره جبرئيل در رساله معراج‌نامه چه نسبتي دارد؟». در اين مقاله نشان داده مي‌شود كه باوجود تفاوت زماني خلق اين دو اثر و نيز تفاوت اساسي رويكرد خالقان اين دو اثر (رويكرد تجسمي و رويكرد فلسفي) مي‌توان اين دو اثر را دو روايت مختلف اما قابل انطباق از تصوير جبرئيل در معراج دانست.