تصوير سازي و تصوير آرايي فريب كاري در شاهنامه فردوسي و كليله دمنه نصرالله منشي (مغول و تيموري)

فريب و نحوه رفتاري فريبكاران در دو كتاب شاهنامه و تاريخ بيهقي كه از آثار وزين ادب و هنر فارسي هستند، به وضوح نمايان است. نيرنگ در بخشهاي حماسي ـ اسطورهاي و تاريخي شاهنامه به كار رفته است كه به نظر مي رسد در بخش حماسي آن با انگيزه واهداف شخصي و انساني و ملي ، بيشترين كاربرد را دارد. برخلاف معناي متعارف نيرنگ كه مفهومي منفي دارد؛ در شاهنامه جنبه ها و مفاهيم مثبت آن را مي توان مشاهده كرد. آيا فريب بر اثر رفتار شخصيّت هاي بانفوذ سياسي چون: محمود، مسعود و بوسهل ... است كه در دوره اي بر اريكه ي قدرت و هدايت جامعه تكيه زده، به حكمراني پرداخته، به فريب روي آورده و توانسته اند از بروز آشوب جلوگيري كنند يا اينكه محموديان با تضريب و فريب سبب عزل طرفداران مسعود شده و نوعي بي ثباتي و اضطراب را گسترش داده اند. در اين دو اثر ادبي گاهي فريبكاري ها موجب هلاك عامل آن شده و در مواقعي نيرنگ هاي افراد به حالت خنثي درآمده و زياني نداشته است. وقتي به درستي و حق بينانه به حقايق مي نگريم، درمي يابيم كه انسان هايي بوده اند كه به انجام اعمال و غدرشان توجه نكرده و اگر انديشيده اند، به ضرورت و بي تاثير بوده است. در اين نوشتار سعي مي شود به نوع فريب و حيله و هدف نيرنگ بازان پرداخته شود. نگارنده بنا به اقتضاي هر خدعه اي نكات اخلاقي، معرفتي، سياسي و اجتماعي را براي حظّ و تنبّه درج كرده تا چراغ راه هدايت رهروان حقيقت باشد.