بررسي رتوريك و زيباشناسي آوايي در غزلي از مولانا و انعكاس آن در قالي صفوي

رتوريك را مترجمان اغلب به بلاغت، معاني و بيان، خطابه و سخنوري ترجمه كرده‌اند. يونانيان فن خطابه را «رتوريكا» و خطيب را «Rhetor»، مي‌ناميدند. همان‌گونه كه زيباييِ حاصل از يك معماري، مجموعۀ زيبايي بخش‌هاي گوناگون آن است، زيبايي و رتوريك شعر هم حاصل زيبايي واحدهاي ساختاري آن از جمله توجه به ساختار آوايي و استفاده از فنون و روش‌هايي است كه تأثيرات زيبايي‌شناختي آواي كلام را برجسته‌تر و بيشتر مي‌سازد. در غزليّات مولانا چنان آفرينش‌هاي شاعرانه و پردازش‌هاي هنرمندانه و ظرايف گوناگون هنري ديده مي‌شود كه چيرگي مولانا را هم در بيان مفاهيم و هم در به كارگيري زبان به‌خوبي نشان مي‌دهد؛ تسلط مولانا بر زبان سهم به‌سزايي در هنرمندي و خلاقيت ادبي او دارد. مولانا به‌عنوان يكي از برجسته‌ترين شاعران و عارفان ايراني از عوامل و عناصر آوايي زبان در جهت موسيقايي ساختن كلام خود و در نتيجه تأثير بيشتر آن بر مخاطب، بسيار هنرمندانه بهره برده است، وي با شناخت ظرفيت‌هاي زباني به‌ويژه در حوزۀ آواشناسي ضمن خلق تصاوير و تناسب موسيقيايي به انتقال مفاهيم به‌خوبي توجه كرده است. تا جايي كه مي توان مشخصۀ بارز شعر او را، گزينش و انتخاب عناصر صوري مناسب در جهت القاي معناي شعري، دانست؛ به‌گونه‌اي كه غزل او نه تنها ابزاري مناسب و كارآمد براي انتقال مفاهيم والا در انديشۀ عرفاني اوست، بلكه محملي زيبا و موسيقيايي براي تحت‌تأثير قرار دادن احساسات و عواطف زيبايي‌پسند مخاطب است. نتايج اين پژوهش كه به شيوۀ كتابخانه‌اي و براساس روش توصيفي تحليلي صورت پذيرفته است، حاكي از آن است كه مولانا خوشه‌هاي آوايي را در تمام سطوح واجي، واژگاني و نحوي به‌صورت مناسب و به‌جا به كار گرفته است.