ادبيّات تطبيقي و سينماي ايران (جستاري در مفهوم كنايه در درام اجتماعي جدايي نادر از سيمين)

ادبيّات تطبيقي زمينه هاي پژوهشي فراواني را فراروي پژوهشگران باز كرده است، يكي از اين زمينه ها، مطالعات ميان رشته اي است. ارتباط ميان سينما و ادبيّات به مثابه دو هنر بشري، بر كسي پوشيده نيست و كارگردانان نمايش هاي اجتماعي براي مخاطب پسندتركردن درام خود، گفتگوها (ديالوگ ها) را با كنايه هاي شيرين و به جا پرمغزتر مي كنند تا جنس گفتگوها به محاورات مردم نزديك تر شود. پژوهش حاضر به روش كيفي و مطالعه سمعي- بصري و تحليل محتواست، بدين صورت كه درام يادشده با استفاده از لوح فشرده بررسي شده، سپس گفتگوهاي آن را يادداشت برداري كرده و درنهايت تحليل شده است. برمبناي مكتب هاي ادبيّات تطبيقي، رويكرد اين جستار به مكتب آمريكايي است كه درپي تدوين قواعد ثابت و محدودي نيست. دليل گزينش درام پيش گفته نوع انديشه هنري كارگردان، ويژگي دراماتيك آن و سبك خاصّ كارگردان بوده است. در درام جدايي نادر از سيمين، بيش از آنچه انتظار مي رود با گفتگو هايي كه مردم در زندگي روزمرّه خود استفاده مي كنند، روبه رو هستيم. كنايه در اين درام در سه مقوله كنايه قاموسي، كنايه زباني و كنايه ابداعي بررسي شده است. كنايه ها در اين اثر، نه آن چنان شاعرانه و دور از ذهن هستند و نه سطحي و يك دست؛ يعني با توجّه به موقعيّت هر شخصيّت و روند داستان كنايه ها به كار مي روند. در هفتاد و شش كنايه اي كه در اين درام به كار رفته، چهل و سه كنايه از گونه زباني، بيست و سه مورد قاموسي و هشت مورد ابداعي هستند. درام يادشده بيش از آنكه به بيان لايه هاي پنهان و شفاف سازي عقده هاي اجتماعي و ارائه راهكار بپردازد، به مسائل روزمرّه اجتماعي پرداخته است.