وقوع و بيماري‌زايي برخي گونه‌هاي قارچي روي گل جاليز

گونه هاي گل جاليز(Orobanche spp.) ، انگل اجباري و از عوامل محدود كننده كشت تعدادي ازمحصولات مهم كشاورزي بوده و باعث ايجاد آسيب و خسارت محصول در گياهان دولپه اي از قبيل گوجه فرنگي، توتون، آفتابگردان، بادمجان، سيبزميني و هويج مي شوند  (Barker et al., 1996). گرچه روش هاي متعدد سنتي براي كنترل گل جاليز در محصولات مختلف به كار رفته است اما هيچيك از آنها موثر نبوده اند (Amsellem et al., 2001). از طرف ديگر روشهاي موثر همچون ضدعفوني خاك، گران بوده و با خطرات زيست محيطي همراه هستند (Foy et al., 1989). كنترل بيولوژيك روش كنترل جايگزيني مي باشد و تعدادي از جدايه هاي موفق قارچي در سراسر جهان گزارش شده اند كه قادر به كنترل رضايت بخش اين بيمارگرها مي باشند (Boari and Vurro, 2003). در ايران قارچ هاي Fusarium oxysporum، F. solani، Rhizoctonia solani و Urocystis orobanches از روي گل جاليز گزارش شده اند (Ershad, 2009). رستمي و همكاران سه گونه F. proliferatum، F. torulosum و F. circinatum را از گل جاليز در ايران جداسازي نمودند (Rostami et al., 2015). F. chlamydosporum، F. solani، F. semitectum، F. oxysporum، F. reticulatum، F. pallindoroseum، F. diversisporum و F. virguliform توسط درويش نيا و همكاران (2013) از گل جاليز مصري (O. aegyptiaca) در ايران گزارش شده اند. به منظور بررسي قارچ هاي همراه با گل جاليز، نمونه هايي از اين گياه (O. ramosa) با علائم پژمردگي يا پوسيدگي در ساقه و طوقه از مزارع گوجهفرنگي روستاهاي فيروزآباد و قره قشلاق شهرستان كوثر،استان اردبيل، جمع آوري شدند. نمونه ها بعد از شستشو، با هيپوكلريت سديم يك درصد به مدت دو دقيقه ضد عفوني سطحي گرديدند و روي محيط كشت PDA كشت شده در دماي 25 درجه سانتي گراد قرار گرفته و به صورت روزانه بازديد شدند و جدايه هاي قارچي خالص سازي و نگه داري شدند. در نهايت تعداد 90 جدايه به دست آمد و از بين آنها 46 جدايه بر اساس ويژگي هاي ميكروسكوپي و مرفولوژيكي آنها روي محيط كشت PDA و CLA  (براي گونه هاي فوزاريوم) شناسايي شدند (Leslie and Summerell, 2006). همچنين DNA ژنومي يك جدايه نماينده از هر گونه شناسايي شده مرفولوژيكي، استخراج شد (Liu et al., 2000) و توالي منطقه ITS ژن ريبوزومي آنها (ITS1 + 5.8S + ITS2)  با استفاده از جفت آغازگر ITS1 و ITS4 تكثير شد (White et al., 1990). محصولات واكنش زنجيره اي پليمراز تخليص و توالي يابي شدند (شركت ماكروژن، كره جنوبي). سپس توالي هاي به دست آمده با توالي هاي موجود در پايگاه اطلاعاتي NCBI مقايسه شدند. جدايه هاي قارچي متعلق به جنس هاي غالب در شرايط آزمايشگاهي بر روي گرهك هاي گل جاليز در داخل كيسه هاي پلاستيكي شفاف حاوي گياهچه هاي گوجه فرنگي، به روش بواري و ورو (2003) مايه زني شدند و علائم ايجاد شده روي گرهك ها، سه هفته پس از مايه زني بر اساس شاخص هاي زير نمره دهي شدند (نمره صفر: غير بيماريزايي؛ نمره 1: علائم جزئي مانند قهوه اي شدن و كاهش سرعت رشد؛ نمره 2: ممانعت از رشد گل جاليز و قهوه اي شدن و نكروز گرهك ها؛ نمره 3: نكروز كامل و سريع و از بين رفتن ثبات و سفتي گرهك ها(. براي هر گونه سه تكرار در نظر گرفته شد. بر اساس ويژگي هاي مرفولوژيكي و مولكولي 46 جدايه، جدايه هاي شناسايي شده، به سه جنس Fusarium (فراواني: 3/41 درصد)، Macrophomina (فراواني: 4/54 درصد)  و Aspergillus (فراواني: 3/4 درصد) متعلق بودند.  در اين تحقيق گونه هاي F. fujikuroi و Aspergillus ochraceus براي اولين بار از روي گل جاليز در جهان گزارش مي شوند. همچنين Macrophomina phaseolina، F.acuminatum وF.equiseti اولين بار از گل جاليز در ايران گزارش مي گردند. بر اساس نتايج آزمون بيماري زايي، تمام گونه هاي فوزاريوم و ماكروفومينا بر روي گل جاليز ايجاد بيماري نمودند. بيشترين ميزان آلودگي گرهك ها مربوط به گونه هاي F. proliferatum، F. acuminatum  و F. fujikuroi  بود.