مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - تغييرات فصلي الگوي مكاني تاج‌بارش تودۀ طبيعي راش خالص با استفاده از روش زمين‌آمار (مطالعۀ موردي: جنگل خيرود-بهاربن)

پديد آورندگان :

دژبان ، عاطفه دانشگاه كرج - دانشكده منابع طبيعي - گروه جنگلداري و اقتصاد جنگل , عطارد ، پدرام دانشگاه كرج - دانشكده منابع طبيعي - گروه جنگلداري و اقتصاد جنگل , زاهدي اميري ، قوام الدين دانشگاه كرج - دانشكده منابع طبيعي - گروه جنگلداري و اقتصاد جنگل , گرانت پيپكر ، توماس دانشگاه تامسون ريورز كانادا - گروه علوم منابع طبيعي , نانكو ، كازوكي آژانس توسعه و تحقيقات ملي - مؤسسۀ تحقيقات جنگلداري و توليدات جنگل - گروه پيشگيري از حوادث، هواشناسي و هيدرولوژي

چكيده فارسي :

به اهميت اكولوژيك تغييرات مكاني تاج‌بارش به‌عنوان يكي از اجزاي اصلي چرخۀ هيدرولوژيكي در اكوسيستم‌هاي جنگلي، كمتر توجه شده است. در اين مطالعه به‌منظور تعيين تغييرپذيري مكاني تاج‌بارش در فصول برگدار در تودۀ طبيعي راش خالص (Fagus orientalis L) از روش زمين‌آمار استفاده شد. نمونه‌برداري‌ها طي سال‌هاي 1395 و 1396 انجام پذيرفت و به‌منظور اندازه‌گيري تاج‌بارش، 122 جمع‌آوري‌كنندۀ دستي به‌صورت طرح تصادفي طبقه‌بندي‌شده به‌همراه نقاطي با فواصل كوتاه در سطح توده قرار گرفت. تحليل تغييرنما نشان داد كه تاج‌بارش در زير تودۀ راش خالص پيوستگي و ساختار مكاني قوي در هر سه فصل بهار، تابستان و پاييز دارد. مدل‌هاي سقف‌دار كروي بر واريوگرام‌هاي تجربي براي تاج‌بارش دو فصل تابستان و پاييز و مدل نمايي براي فصل بهار به‌عنوان مناسب‌ترين مدل برازش داده شدند. محدودۀ پيوستگي مكاني تاج‌بارش براي فصل‌هاي بهار، تابستان و پاييز به‌ترتيب 2، 8 و 7 متر مشاهده شد. نقاط لكه‌هاي داغ تاج‌بارش در فصل تابستان بيشترين (10) و در بهار كمترين (6) تعداد برآورد شد. از دلايل بيشتر بودن پيوستگي مكاني تاج‌بارش در فصل تابستان مي‌توان به توسعۀ كامل تاج‌پوشش و شاخص سطح برگ بيشتر (6 مترمربع/ مترمربع) نسبت به فصل‌هاي بهار (4.5 مترمربع/ مترمربع) و پاييز (5 مترمربع/ مترمربع) اشاره كرد و مقدار باران كه متأثر از اندازه، تعداد و شكل قرارگيري برگ‌ها به سطح جنگل مي‌رسد و سبب افزايش لكه‌هاي داغ مي‌شود. بنابراين تغييرات پيوستگي الگوي مكاني تاج‌بارش در طي فصل‌هاي متوالي را مي‌توان به‌دليل تغيير شرايط آب‌وهوايي، تاج‌پوشش و تغيير ويژگي‌هاي باران دانست. اين پژوهش با استفاده از روش زمين‌آمار نقشۀ تغييرات مكاني تاج‌بارش تحت تأثير تغيير فصول سال و استفاده از آن به‌عنوان الگويي از تغيير رفتار باران در زير تاج‌پوشش يك تودۀ طبيعي راش را به‌خوبي نشان داد. درك الگوهاي مكاني تاج‌بارش به مديران جنگل در مديريت بهينۀ توده‌هاي جنگلي با در نظر گرفتن فرايندهاي هيدرولوژيك و تنظيم ورودي آب به خاك كمك خواهد كرد. نتايج اين مطالعه به پژوهشگران آينده كمك خواهد كرد كه راهبردهاي نمونه‌برداري مناسبي به‌منظور تعيين تغييرات مكاني تاج‌بارش با استفاده از روش زمين‌آمار در توده‌هاي طبيعي راش در شرايط آب‌و‌هوايي مشابه طراحي كنند.