اولويت بندي مناطق برداشت گرد و غبار با استفاده از مدل هاي آماري (مطالعه موردي: خراسان رضوي)

Dust Source Prioritization with using Statistical models (Case Study: Khorasan Razavi Provience

با توجه به خشكسالي و تغييرات كاربري اراضي در سال هاي اخير، پديده توفان گرد و غبار در ايران در حال افزايش بوده است. هدف از تحقيق حاضر شناسايي و اولويت بندي مناطق برداشت گرد و غبار با استفاده از مدل هاي آماري دو متغيره (مدل احتمالاتي وزن واقعه و مدل نسبت فراواني) در محيط نرم افزار R و تعيين اهميت هريك از عوامل محيطي موثر بر آن، در استان خراسان رضوي مي باشد. به اين منظور ابتدا 65 نقطه برداشت گرد و غبار در منطقه مورد مطالعه شناسايي و نقشه پراكنش گرد و غبار تهيه گرديد. سپس نقشه هاي هريك از عوامل تاثيرگذار بر وقوع گرد و غبار شامل نقشه هاي خاك، ليتولوژي، شيب، شاخص پوشش گياهي، فاصله از رودخانه، واحدهاي ژئومورفولوژي و كاربري اراضي تهيه گرديد. با استفاده ازمدل هاي نسبت فراواني و وزن واقعه، وزن هر يك از عوامل موثر محاسبه و ارتباط هريك از عوامل با كانون هاي گرد و غبار مشخص و در نهايت نقشه هاي اولويت بندي مناطق برداشت گرد و غبار تهيه شد. ارزيابي مدل ها با استفاده از منحني ROC صورت گرفت. 65 نقطه برداشت گرد و غبار در منطقه مورد مطالعه شناسايي شد. نتايج نشان داد كه ژئومرفولوژي، شيب و كاربري اراضي بيش ترين نقش را در ايجاد كانون برداشت گرد و غبار در دو مدل نسبت فراواني و وزن واقعه داشته اند. نتايج حاصل از پهنه بندي خطر دو مدل نسبت فراواني و وزن واقعه حاكي از آن است كه منطقه با خطر زياد و خيلي زياد به ترتيب 54/95و 58/23درصد مساحت كل را در برگرفته اند. براساس نتايج حاصل از هر دو مدل، واحدهاي ژئومورفولوژي، كاربري اراضي و شيب بيشترين تاثير را بر وقوع گرد و غبار در منطقه داشته و هر دو مدل نسبت فراواني و وزن واقعه به ترتيب با سطح زيرمنحني 0/818 و 0/825، دقت قابل قبولي دارند.

Due to the drought and land use changes in recent years, dust storm phenomenon in Iran has increased. The purpose of this research is to identify and prioritize dust source areas using bivariate models (probability model of event weight and frequency ratio model) in R software environment and determine the importance of each of the environmental factors affecting it in Khorasan Razavi province. To this porpuse, 65 dust extraction points were identified in the study area and a dust distribution map was prepared. Then maps of each of the factors influencing the occurrence of dust including soil maps, lithology, slope, vegetation index (NDVI), distance from the river, geomorphology and land use were prepared. Using the frequency and event weighting models, the weight of each effective factor and the relationship between each of the factors and the points of dust source were determined and, finally, priority maps of the dust source areas were prepared for the case study. Models were evaluated using the ROC curve. According to the results of both models, geomorphology units, land use and slope have the most effect on the occurrence of dust in the region, and both models have a frequency ratio and event weight with a sub-curve of 0.818 and 0.825, respectively. They accept.