عقل فعال و طباع تام در حكمت اشراق و انديشۀ شيعي

عقل فعال در فلسفه اسلامي، عقل دهم از سلسله عقول دهگانه مشائي است كه فعليت عقل بالقوه انساني در سايه اتحاد يا اتصال به عقل فعال تحقق مي يابد. اين حقيقت عقلاني در حكمت اشراق نقش وسيعتر و جذابتري را ايفا مي كند. اين پژوهش بر طبق سنت روش شناسي مطالعات تطبيقي به تحليل و تطبيق آرائ اشراقي سهروردي و انديشه شيعي مي پردازد. يافته ها: 1-عقل فعال در حكمت اشراق، حقيقت ثابت ولي ذومراتب است كه در نخستين تجلي نور اقرب و عقل اول است(هم رتبه با جبرئيل به عنوان فرشته مقرب)؛ سپس در رب النوع انسان و در نهايت به عنوان طباع تام و منِ آسماني هريك از افراد انساني به ظهور مي رسد.  2-عقل فعال در حكمت شيعي به عنوان «نور محمدي» كه باطن نبوت و حقيقت «ولايت» است در حقيقت ائمه دوازده گانه شيعي تجلي مي يابد و امام به عنوان «طباع تام» و«رب النوع» مؤمنان در سرّ و جهر در تمام قرون و اعصار در كنار ايشان به عنوان مدبر و مرشد حضور دارد.