هستي‌شناسي ماترياليستي: مقايسۀ فلسفۀ چارواكه و فلسفۀ اپيكوري

در تاريخ انديشۀ هند، فلسفۀ چارواكه (لوكاياتا) تنها مكتبي است كه با مباني نظريِ ماترياليستي، از رهگذرِ نفي ساحتِ ماوراء حسّ، يگانه واقعيت را ماده و تنها ادراك معتبر را ادراك حسّي مي داند. فلسفۀ اپيكوري، به ويژه به دليلِ بيان جهان شناسي اتميستي، ظاهراً شبيه ترين مكتب فكري به چارواكه است. پژوهش پيش رو به روش مقايسه ايتحليلي و به منظورِ نشان دادن فراگيري انديشه هاي ماترياليستي انجام گرفته است و يافته هاي آن نشان مي دهند كه در نگرش هاي هستي شناختي مكتب اپيكوري و فلسفۀ چارواكه هم وجوه اشتراك و هم نقاط افتراق وجود دارند. در اين دو مكتب، صرفاً ماده واقعيّت دارد، علل فاعلي و غايي جهان نفي مي شوند، وجود انسان تنها برمبناي بُعد مادي اش تبيين شده و نيز هر گونه جوهر و هستي پس از مرگ يا آگاهيِ مجزا از بدن، انكار مي گردد. لكن در حالي كه وجود عناصر اوليه مادي و نشأتِ كثرات از آنها در چارواكه تبييني حسي دارد، در مكتب اپيكوري از وجهي كاملاً عقلي برخوردار است. اين دو فلسفه، دربارۀ شمار عناصر مادي تشكيل دهندۀ عالم هستي، چيستي و انواع آنها، همچنين دربارۀ مشهود يا نامشهود بودن آنها تفاسير متفاوتي را ارائه مي كنند. برخلاف چارواكه كه به نفي خدايان و ارواح مي پردازد، اپيكوريسم خدايان و ارواح را ثمرۀ تركيب اتم هاي ويژه اي مي داند.