اثبات خـدا و امكان مابعدالطبيعـه با توجه به نقدهاي كانت

براهين اثبات خدا در دورة جديد انديشة فلسفي غرب با چالش‌هايي روبرو شده است. نظام‌مندترين يورش نظري بر اين براهين، توسط ايمانوئل كانت، در نيمة دوم قرن هجدهم ميلادي صورت گرفت كه عقل نظري از اثبات يا انكار خدا ناتوان دانسته شد؛ هر چند در وادي عقل عملي، نظام اخلاقي، نيازمند بدان دانسته شد و در اين حوزه به نحوي خاص سخن از اثبات خدا به ميان آمد. هدف اين مقال، اثبات خدا در عقل نظري و پاسخ به ايرادهاي كانت در اين زمينه است. روشن است كه با اثبات خدا توسط عقل نظري امكان مابعدالطبيعه، دست كم به نحو حداقلي، اثبات مي‌شود. تعارضات عقل محض، برهان وجوب و امكان، برهان هستي‌شناختي، محمول واقعي بودن يا نبودن وجود، ارتباط منطق ارسطويي و واقعيت (نيز فلسفه اسلامي و واقعيت) برخي از مباحث مطرح شده در اين مقال در راستاي دستيابي به هدف مذكور است. هر چند بايد پذيرفت كه عقل نبايد در وراي تجربه چندان در مفاهيم غور كند كه به تعارضات گرفتار شود، سخن كانت مبني بر سيستماتيك بودن نادرستي هر گونه فراروي از تجربه، ناموجه مي‌نمايد. واژگان كليدي: خدا، مابعدالطبيعه، عقل نظري، برهان هستي‌شناختي، ايمانوئل كانت.