شمايل شناسي پيكره آدم (ع) در نگاره هاي سجده فرشتگان

نگارگران مسلمان در دوره‌هاي مختلف براي ترسيم پيكره پيامبران و ائمه از روش‌هاي گوناگوني بهره گرفته‌اند كه علاوه بر بينش خود نگارگر، به‌نوعي نشان‌دهنده انديشه‌ها و اعتقادات حاميان در زمان توليد اثر نيز بوده است. در ميان حكايات پيامبران و مقدسين، حكايت سجده بردن فرشتگان بر حضرت آدم ازجمله صحنه‌هايي است كه از سوي نگارگران با رويكردهاي متفاوتي در نسخ متعددي به تصوير درآمده است. مقاله حاضر كه به روش توصيفي– تحليلي به بررسي اين نگاره‌ها مي‌پردازد، تلاش مي‌كند تا ضمن معرفي تمام نمونه‌هاي برجاي‌مانده از اين موضوع در نگارگري اسلامي، به استخراج شيوه ارائه پيكره آدم و نوع نشانه‌هاي بصري مورداستفاده نگارگران در دوره‌هاي مختلف نيز بپردازد. مطالعات انجام‌گرفته نشان مي‌دهد كه نگارگر مسلمان براي نشان دادن شخصيت مقدس و فرازميني حضرت آدم، علاوه بر استفاده از نمادها و نشانه‌هايي كه به‌صورت نشانه‌هاي قراردادي تقدس در نگارگري اسلامي درآمده، مانند استفاده از هاله مقدس، از عناصر و نشانه‌هاي ديگري نيز براي القاي هر چه‌بهتر مفاهيم ذهني خود استفاده كرده است. از ميان اين عناصر مي‌توان به تخت و تاج خليفه الهي، حضور فرشتگان با طبق‌هايي از نور و شعله مقدس و همچنين جايگاه خاص آدم (ع) در تركيب‌بندي نگاره اشاره كرد.