بررسي تطبيقي تذهيب آثار ادبي دوره تيموري و صفوي (شاهنامه بايسنقري و شاهنامه شاه تهماسبي)

نقوش تزييني از اواخر قرن هفتم ه.ق. توسط نگارگران ايراني به شكل متفاوتي در كتب‌ ادبي مصور به كار رفت. اين شيوه جديد تذهيب طي قرن نهم ه.ق. تحت تأثير تيموريان به تدريج فراگير شد. تذهيب به كار رفته در مهمترين نسخ ادبي قرن نهم و دهم شاهنامه‌ بايسنقري و شاه‌تهماسب نيز نشانگر پيوندهاي هنر كتاب‌آرايي ميان دو دوره است و وجوه مميزه آنها زمينه خوبي براي مطالعه ايجاد مي‌كند. در اين پژوهش با استفاده از منابع كتابخانه‌اي، به روش توصيفي تطبيقي به مقايسه و تطبيق دو اثر پرداخته شد و هدف از انجام آن بررسي و تطبيق تذهيب‌هاي دو شاهنامه از دو دوره تيموري و صفوي است. اينكه چگونه مذهبان صفوي با اساس قرار دادن دستاوردهاي تيموريان تحول بي نظيري در ايجاد تنوع و تكامل هر چه بيشتر نقوش در تلاش هستند. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه در تذهيب شاهنامه بايسنقري نقوش ختايي و اسليمي در قاب‌هاي جداگانه بكار رفته‌اند و نقوش اسليمي در حاشيه نقش قالب گونه دارد. رنگ غالب لاجورد و طلايي مي‌باشد. در تذهيب شاهنامه شاه‌تهماسبي نقوش ختايي و اسليمي از تنوع بيشتري برخوردار شد و نقوش ختايي و اسليمي در كنار هم و همراه با پيچش‌هاي منظم به كار رفته‌اند. رنگ غالب در اين اثر نيز لاجوردي و طلايي است و كاربرد رنگ‌هايي مانند قرمز و سياه افزايش يافته است. تزيينات درون متني در مقايسه با شاهنامه بايسنقري جزييات بيشتري داشته و جدول‌كشي آن مفصل‌تر است. بطور كلي تذهيب‌هاي شاهنامه شاه‌تهماسبي با وجود متأثر بودن از دوره‌هاي قبل از نقوش ظريف‌تر و قالب‌هاي متنوع‌تر برخوردار است.