آسايش اقليمي در ميدان نقش جهان

ميدان نقش جهان يكي از ميدان هاي تاريخي مطرح جهان است كه از منظر معماري و طرّاحي شهري داراي ويژگي هاي برجسته اي است. يكي از موضوع‌هاي مهم در اين باره مبحث آسايش اقليمي است كه در دورة صفويه به طرز شايسته‌اي در ساختار ميدان مورد توجّه قرار گرفته بود، اما بر اثر دگرگوني هاي تاريخي و مداخلات نا به جا در ساختار ميدان، در حال حاضر اين كيفيّت محيطي در ميدان در وضعيّت نامطلوبي قرار گرفته است. در اين مقاله تلاش شده تا با اتكا بر اسناد تاريخي عوامل مؤثّر در ايجاد آسايش اقليمي در ميدان دورة صفويه كه همان وضعيّت اصيل و اوليّة ميدان است و نيز وضع موجود ميدان از منظر آسايش اقليمي به همراه مقايسه تطبيقي از وضعيّت ميدان در اين دو دوره مورد بررسي قرار گيرد. هدف از اين مطالعات علاوه بر مستندسازي وضعيّت كيفيّت آسايش اقليمي ميدان در گذشته، زمينه‌سازي مطالعاتي و تاريخي براي رسيدن به راه‌كارهايي براي بهبود اين كيفيّت در وضع موجود است به نحوي كه بتوان از نتايج اين تحقيق در طرح‌هاي اجرايي مرتبط با فضاي باز ميدان بهره  برد. روش تحقيق، تحليلي ـ تاريخي و مبتني بر اسناد، متون، تصاوير تاريخي و نيز برداشت هاي ميداني از ميدان و در مواردي استفاده از مدل‌سازي رايانه اي است. نتايج نشان مي‌دهد كه در طرح اندازي ميدان در دورة صفويّه از طريق عوامل كالبدي هم‌چون بازار سرپوشيده و بدنة محصور كننده و استفاده از عناصر طبيعي شامل آب جاري و درخت در فضاي باز ميدان و نيز استفاده از تجهيزات مكمل هم‌چون اتاقك هاي چوبي نيمه باز و خيمه و خرگاه در فضاي باز ميدان، شرايط مطلوب اقليمي در فضاي ميدان به‌وجود آمده بود. در وضع كنوني بر اثر دگرگوني هاي تاريخي، برخي از عوامل پيشين ايجاد آسايش اقليمي در ميدان شامل درخت و نهر جاري، عملكرد سابق خود را از دست داده اند و عواملي جايگزين هم‌چون سطوح چمن كاري ايجاد شده اند كه فاقد اصالت تاريخي و عملكرد بهينه هستند.