مباني نظري و اجرايي عناصر تزييني طاقي معماري اسلامي

عناصر طاقي معماري عموماً از فلسفه، حكمت، اصول، قاعده، تكنيك و به خصوص هندسه بهره‌مند هستند؛ عناصري كه در اصول يكديگر ريشه دوانيده‌اند. اما خلاقيّت در شيوه‌هاي اجرايي هر عنصر در عنصر ديگر با تفاوت‌هاي زيبا و خاص انجام شده است. براي مثال، هنر رسمي‌بندي با استفاده از اجراي مصالح كاشي پوشش‌هاي تزييني كاذب و غيركاذب دل‌پذيري را براي محراب، غرفه، ايوان، صفه و گنبدخانه به وجود آورده است و مادر هندسه ساير عناصر طاقي تزييني شده است. كاربندي با رسمي‌بندي تفاوت چنداني ندارد. هنر يزدي‌بندي از خُرد كردن آلات رسمي و كاربندي، به پديده‌هاي شگرف ديگر تزييني طاقي مبدل شده است. هنر طاسه‌سازي با استفاده از آلات عناصر مورد اشاره سبب دگرگوني در پديده‌هايي شده كه از آنها ياد شده است. در مجموع هنر مقرنس‌سازي با استفاده از آلاتي ديگر به حق زيباترين عنصر طاقي تزييني معماري اسلامي ايران را پديد آورده، كه ريشه اين هنر توجّه و استفاده آثار معماري اسلامي جهان اسلام را نيز سبب شده است. نتيجه اين‌كه با مطالعه مباني نظري و به خصوص تجربه‌اندوزي عملي از عناصر ياد شده مي‌توان به نوآوري‌هايي در اين زمينه نائل آمد. اين مقاله در پي پاسخ به اين دو پرسش است: ويژگي‌هاي تزييني طاقي در ادوار اسلامي در ايران داراي چه روند تكاملي بوده است؟ چطور مي‌توان نوآوري‌هاي شگرف را از تزيينات طاقي در چهارچوب سنّت به وجود آورد؟ هم‌چنين روش پژوهش موجود با بهره‌گيري از مطالعات نظري و ميداني، مبتني بر كشف آموزه‌هاي استادان بزرگ در اِجراي عناصر طاقي آثار ايران است كه انشالله مفيد خواهد بود.