بررسي و تحليل مولفه‌هاي موثر بر ادراك مفهوم محله به مثابه مكان سكونت بر پايۀ ديدگاه آرمان‌گرايان مدينۀ فاضلۀ اسلامي

با توجه به شواهد و نتايج پژوهش‌ها، زندگي در شهرهاي سنتي ايران در قالب ساختار و نظام محله‌بندي انتظام و معنا مي‌يافت؛ اما امروزه شهر به مجموعۀ شبكه‌هاي مختلف از روابط اجتماعي گسسته شده گفته مي شود كه حدومرز آن براي هر شهروند متفاوت است. پيامد اين تحول معنايي و گسيختگي اجتماعي، تنزل مفاهيم زيست در محلات دهه‌هاي اخير است. در نتيجه، بازخواني و تحليل مفاهيم زيستي محلات گذشته براي فرايند توسعه و ارتقاء كيفي شهرهاي امروز امري ضروري است. حس تعلق به محله، همسايگي، تعاون و مشاركت‌هاي اجتماعي از جمله مفاهيمي هستند كه جريان زندگي محلات سنتي را هدايت مي‌نمود كه بهره‌گيري از آموزه‌هاي چنين مدل و نظامي مي‌تواند موجب احياء هويت محلات و گسترش راهكارهاي اجتماع محور توسعه در جامعه گردد. دستيابي به چنين نتايجي نيازمند پذيرش محله به عنوان مكاني معنادار و هدايت‌گر جريان‌هاي فردي و اجتماعي سكونت است. از ميان آراء و ديدگاه‌هاي مختلف پيرامون مفهوم محله، متفكران و آرمان‌گرايان مدينۀ فاضلۀ اسلامي از جمله فارابي، ملاصدرا، سهروردي و ... با وجود برخي تنوع ها، رويكردي مشابه و همسو با ويژگي‌هاي مكان‌محور و اجتماع مبناي محلات سنتي اسلامي داشته‌اند. از اين‌رو در اين پژوهش ضمن تحليل و اثبات نقش «محله به مثابه مكاني براي سكونت» به تبيين مولفه‌هاي ادراك مفهوم محله بر پايۀ ديدگاه‌ انديشمندان آرمان‌شهر اسلامي پرداخته‌ايم. روش تحقيق در اين پژوهش، تركيبي از روش‌هاي تاريخي تفسيري و تجزيه و تحليل محتواست؛ بهگونه‌اي كه در بررسي ديدگاه حكما و فلاسفۀ مدينۀ فاضلۀ اسلامي، متون و مستندات تاريخي مرتبط تفسير و تحليل شده‌اند. همچنين در بررسي مباني نظري مفاهيم و اصطلاحات مكان، محله، سكونت و همين‌طور تحليل و تفسير نتايج آراء انديشمندان متقدم آرمان‌شهر اسلامي از روش تحليل محتوا بهره‌ گرفته شده است. نتيجه اينكه شش مولفه‌ به عنوان عوامل اصلي ادراك مفهوم محله از ديدگاه آرمان‌گرايان شهر اسلامي استنتاج مي‌شود كه شامل: تعاون و مشاركت اجتماعي، حس تعلق به محله، سلسله مراتب و حريم، ارزش‌هاي فردي و اجتماعي، ابنيه و عناصر كالبدي محله و در نهايت تامين رفاه و رضايت مندي از محله است.