بررسي اثر تغييرات اقليمي و كاربري ارضي بر سيلاب در شمال ايران (حوضه مادرسو)

مخاطرات هيدرولوژيكي در نتيجه تغيير فراواني و شدت بارش،افزايش دما و تغييرات كاربري اراضي رخ مي دهند. استان گلستان در ساحل جنوبي درياي خزر در سالهاي اخير با مخاطره سيلاب در حد شديد روبرو بوده است(سيلاب نكا).جهت بررسي علل رخداد سيلاب ها در اين استان حوضه آبي مادرسو با مساحت 4485 كيلومتر مربع انتخاب گرديد.در اين مورد فرضيات همچون تغييرات اقليمي (به ويژه تغيير بارش ها) و عناصر اقليمي ديگري مانند دما و تغييرات كاربري اراضي به عنوان عوامل موثر در بزرگي اين سيلاب ها مورد بررسي قرار گرفته اند. داده هاي استفاده شده شامل داده هاي ­دما و بارش در دوره زماني (1387-1350)،  داده هاي دبي(1387-1350)،فراواني لكه هاي خورشيدي(1387-1350)و تصاوير چند زمانه لندست 5 (1386-1366) مي باشند. تكنيك هاي استفاده شده در اين مقاله مشتمل بر آزمون روند داده هاي اقليمي و هيدرلوژي در آزمون منكندال، ريزمقياس گرداني داده هاي لكه هاي خورشيدي با عناصر هيدرواقليمي با روش رگرسيون و بررسي تغييرات كاربري اراضي به كمك تصاوير چند زمانه لندست با روش فازي مي باشد. بر اين اساس داده هاي مجموع و فراواني بارش ،دما و دبي داراي روند معني داربوده كه با فراواني لكه هاي خورشيدي در چرخه هاي 11/5 ساله  قابل توجيه مي باشند.علاوه برآن بررسي تصاوير ماهواره اي حاكي از تغييرات كاربري گسترده اراضي مي باشد. حدود 60000 هكتار از اراضي حوضه طي دوره 20 ساله (1386-1367)از جنگل به ساير كاربري‌هاي تغيير كرده كه با توجه به نقش پوشش گياهي در ايجاد رواناب،اين تغيير كاربري منجر به افزايش رواناب و رخداد سيلاب‌هاي بزرگ در حوضه شده است.در نتيجه مشخص گرديد كه سيلاب هاي رخ داده در حوضه آبي مورد بررسي بيشتر ناشي از تغييرات كاربري ارضي وبه ويژه تخريب جنگل ها مي باشد.بنابراين با اعمال مديريت آمايش مبتني بر توان‌هاي محيطي حوضه آبخيز ،تقويت جنگلداري و جلوگيري از تخريب آنها جلوگيري نمود و از خسارات ناشي سيلاب در سطح حوضه كاست.