بررسي كيفيت آب زيرزميني دشت زنجان از نظر استانداردهاي شرب با استفاده از رويكرد زمين‌آمار

در بررسي تغييرات مكاني پارامتر‌هاي كيفي آب هاي زيرزميني براي شناخت وضعيت كيفي آبخوان، منابع آلوده كننده و تعيين مناسب ترين راهكارهاي مديريتي، روش هاي زمين آماري و GIS ابزار مفيدي هستند. در اين پژوهش، توزيع پارامتر‌هايي نظيرEC ،TDS ، TH و pH در منابع آب زيرزميني دشت زنجان با استفاده از روش هاي زمين آماري عكس فاصله (IDW)، توابع شعاعي(RBF)، تخمين گر موضعي (GPI)، تخمين گر عام (LPI) و روش كريجينگ معمولي (OK) در نرم‌افزار ArcGIS بر اساس نمونه هاي آب زيرزميني 34 حلقه چاه‌ ارزيابي و نقشه هاي پراكنش مكاني هر كدام تهيه شد. پس از بررسي واريوگرام و مشخص‌شدن مكاني‌بودن تغييرات پارامتر‌ها، اقدام به ميان يابي پارامتر‌ها شد و با استفاده از روش اعتبارسنجي متقابل (CV) و ريشۀ دوم ميانگين مربعات خطا (RMSE)، بهترين مدل ارزيابي با كمترين مقدار RMSE انتخاب شد. نتايج نشان داد، پارامترهاي EC و pH با استفاده از روش عكس فاصله و پارامترهاي TH و TDS با استفاده از روش تخمين گر توابع شعاعي كمترين مقدار RMSE را داشته اند و براي تهيۀ نقشۀ توزيع مكاني پارامترهاي كيفيت آب زيرزميني از اين روش ها استفاده شد. با توجه به استاندارد آب آشاميدني سازمان بهداشت جهاني و نقشه هاي به‌دست‌آمده از زمين‌آمار، پارامتر pH در كل دشت براي شرب بدون محدوديت است و مقدار پارامتر EC در چهار‌چاه والايش، ديزج‌آباد، زنجان و مهتر در جنوب شرقي، مركز و شمال غربي دشت‌ محدوديت دارد كه ناشي از فعاليت هاي كشاورزي در اين منطقه است. مقدار پارامتر TDS بجز شمال شرقي در كل دشت داراي محدوديت زياد از نظر مصرف شرب است. در تعداد كمي از چاه هاي دشت‌ مقدار TH بدون محدوديت است و مقادير اين پارامتر در دشت زنجان از نظر شرب محدوديت ايجاد مي‌كند و از نظر سختي، آب كليۀ چاه ها در طبقۀ سخت و خيلي سخت طبقه بندي مي شوند. به‌نظر مي رسد، دليل روند كاهش كيفيت آب زيرزميني برداشت بي رويه از منابع آب زيرزميني و حفر چاه هاي غيرمجاز و گسترش فعاليت هاي صنعتي است.