تأثير محدوديت منابع آب بر تنش‌هاي هيدروپليتيك (نمونۀ موردي: حوضۀ آبريز مركزي ايران با تأكيد بر حوضۀ آبريز زاينده‌رود)

هيدروپليتيك يكي از گرايش‌هاي جغرافياي سياسي است كه به مطالعۀ نقش آب در رفتارهاي سياسي در مقياس‌هاي گوناگون مي‌پردازد. ايران از جمله كشورهاي است كه به‌دليل قرارگرفتن در مناطق خشك و نيمه‌خشك جهان و پراكنش نامناسب زماني و مكاني بارش‌ها با كمبود آب رو‌به‌رو بوده است. در اين ميان، حوضۀ آبريز زاينده‌رود با داشتن بزرگ‌ترين رود حوضۀ آبريز مركزي كشور، تأمين‌كنندۀ آب بخشي از استان‌هاي اصفهان، چهارمحال بختياري و يزد است و با داشتن توان بالاي كشاورزي و گردشگري و نيز در برگرفتن قطب جمعيتي و صنعتي كشور از اهميت بالايي برخوردار است. اين عوامل سبب شده است تا نياز آبي در اين حوضۀ بين آبريزنشينان و ديگر بهره‌مندان از آن، افزايش يابد تا آنجا كه منجر به درگيري و تنش نيز شده است. پژوهش حاضر بر اين فرض استوار است كه با رشد و گسترش صنعت و سكونتگاه‌ها و همۀ عوامل محدوديت‌زاي منابع آبي، تنش‌هاي برخاسته از كمبود منابع آبي افزايش خواهد يافت. داده‌ها و اطلاعات مورد نياز اين پژوهش به روش كتابخانه‌اي و ميداني گردآوري شده است. نتايج حاصل گوياي آن است كه رشد جمعيت و شهرنشيني، رشد صنايع، تغيير اقليم و ناپايداري‌هاي آن، برداشت بي‌رويه از آب‌هاي زيرزميني و كشاورزي سنتي، از مهم‌ترين عوامل محدودكنندۀ آب و به‌دنبال آن باعث تنش در اين حوضه شده است. از اين‌رو، سرانۀ آبي زاينده‌رود كاهش چشمگيري داشته است كه بر تشديد كمبود آب مي‌افزايد و اين بحران هيدروپليتيكي مي‌تواند با پيامدهاي اقتصادي، اجتماعي و زيست‌محيطي خود، امنيت ملي را به مخاطره افكند.