نظم گفتماني در نمايشنامه مرگ يزدگرد نوشته بهرام بيضايي بر اساس نظريه فركلاف

نمايشنامه مرگ يزدگرد شامل نظام‌هاي گفتماني است كه در تحليل‌هاي اوليه قابل شناسايي نيستند. اما با تحليل‌گفتمان انتقادي مي‌توان به سويه‌هاي اجتماعي و ايدئولوژيكي از متن دست يافت كه در روش‌هاي ديگر قابل دريافت نيستند. در مقاله حاضر سعي بر اين است كه با تحليل نمايشنامه در ساحت تحليل‌گفتمان انتقادي، سويه‌ها و گفتمان‌هاي متعارض و متضاد حاضر در آن بررسي شوند. در مقاله حاضر تلاش نويسندگان بر اين بوده است كه با روش نورمن فركلاف در تحليل‌گفتمان انتقادي، نظم گفتماني يا تركيب‌بندي گفتمان‌هاي مختلف با قلمرو مشترك در اين نمايشنامه را تحليل كنند. اين روش كه بنيان تئوريك خود را با نظريه فوكو آغاز مي‌كند مبتني بر اصل رابطه مستقيم بين ايدئولوژي و قدرت با زبان است. اما نورمن فركلاف توانست با بسط نظريه ميشل فوكو صورت‌بنديِ رابطه علمي و عملي بين زبان و مناسبات قدرت و ايدئولوژي را ممكن سازد. حاصل آن‌كه وجود دو گفتمان متعارض باستان‌گرايي و ضد باستان‌گرايي و نيز گفتمان‌‌هاي اصالت روايت تاريخي و گفتمان نقض روايت تاريخي كه در فرم و محتواي نمايشنامه وجود دارد، نظم گفتماني اين نمايشنامه را تشكيل مي‌دهد كه با ديدگاه تحليليِ فوق به موضوع اصلي تغيير نظام سياسي هم در نمايشنامه و هم در زمان نگارش متن اشاره دارد.