بررسي رابطه «خود» و «ديگري» در آغاز عصر نوگرايي ايران، در نمايشنامه «جعفر خان از فرنگ برگشته » نوشته «حسن مقدم»

در اين مقاله پرسش بر سر شكل هاي مواجهه آگاهانه يا ناآگاهانه كاراكتر ايراني بين «خود» و «ديگري» در نمايشنامه جعفرخان از فرنگ برگشته نوشته حسن مقدم است. «خود» و «ديگري» استعاره اي از مهم ترين سوژۀ ادبيات مدرنِ ايراني است و اين نسبت، متضمن يك رابطه دوسويۀ است. رابطه اي كه فضايي ايجاد مي كند تا فرم هاي اجتماعي و ارتباطي هر بار در قالب شخصيت هاي اجتماعي و انواع مواجهه هايشان –«خود» و «ديگري»  بازتوليد شوند و در صحنۀ اجتماعي كه در اينجا نمايشنامۀ مورد مطالعه آن را نمايندگي مي كند، در برابر يكديگر صف آرايي كنند. در واقع آن چيزي كه در اين مقاله مورد تاكيد و توجه واقع مي شود، صورت بندي نحوۀ صف آرايي كاراكترها بر اساس مفاهيمي چون زبان، پوشش، نظام استعاري و نشانه ايِ «خود» و «ديگري» است كه شيوه بازنمايي كاراكترها از يكديگر را صورت بندي مي كند بررسي نگرش كاراكترها بر اساس گفتمان حاكم بر آن نمايشنامه با روش تحليلي صورت مي گيرد. در اين جا منظور از گفتمان، نگرش خاصِ جامعه شناسيِ هر دوره تاريخي است كه از راه آن «خودِ» ايراني و درك تجربۀ «ديگري» در نمايشنامه برساخته مي شود. نتايج به دست آمده، نشان مي دهد كه شخصيت هاي اين نمايشنامه چگونه به عنوان نوعي سوبژكتيويته عمل مي كنند و «خود»، را در برابر سوبژكتيويتۀ «ديگري» آشكار مي سازند.