جستاري در مفهوم پيوستگي فضا و روند تحولات آن در مساجد ايران

با نگاهي به پژوهشهاي اندكي كه معماري ايران را از منظر فضايي مورد مطالعه قرار داده‌اند با گوناگوني تعابير به كار رفته، همچون «شفافيت، گشايش، بي مرزي، سياليت، پيوستگي، سبكي و تداوم» روبرو مي‌گرديم. حال آنكه به نظر مي‌رسد؛ در بسياري موارد، داراي هم پوشاني مفهومي هستند و اين موضوع، درك مخاطبين را از مفاهيم عرضه شده دشوار مي‌سازند. پژوهش حاضر پس از مروري بر آراي صاحب‌نظران درباره ويژگيهاي فضايي معماري ايران و جمع بندي مفاهيم ارايه شده، با بهره‌گيري از راهبرد استدلال منطقي، نشان مي‌دهد كه بخشي از مهمترين مفاهيم مرتبط با ويژگيهاي فضايي معماري ايران، ذيل مفهومي فراگير با عنوان «پيوستگي فضايي»، ‌قابل سازمان دهي هستند. در اين راستا ابتدا به تبيين و ساختاربخشي به مفاهيم مورد نظر پرداخته شده است و پس از آن، با‌ به كارگيري ابزارهاي تحليلي، اين مفاهيم، بر روي نمونه‌هاي شاخصي از مساجد ايران، به آزمون گذاشته شده است. يافته‌هاي حاصل از اين پژوهش نشانگر آن است كه پس از شكل‌گيري مساجد چهار ايواني در قرن پنجم،‌ مفهوم پيوستگي فضايي، به سه شكل اصلي كه با نام «پيوستگي بصري»، «پيوستگي ساختاري» و «پيوستگي ساختاري بصري» از آنها ياد شده است؛ به طور مستمر و در روندي رو به رشد قابل رهگيري است.