تبيين الگويي از راه يابي در شهر با رويكرد روان‌شناسي محيطي‌(مطالعه موردي: 11 محور پياده مدار شهر تهران)

چكيده تسهيل در فرآيند راه يابي و تشخيص اين كه افراد در يك مجموعه از عملكردهاي متفاوت در شهر، چگونه و از  چه مسيرهايي به مقصدهاي مورد نظرشان مي رسند، ضرورتي اجتناب­ناپذير است كه معمولاً در فرآيند برنامه ريزي يك شهر ناديده گرفته مي‌شود. راه يابي، به معناي توانايي افراد براي رسيدن به مقاصد فضايي خود در محيط‌هاي جديد و پيچيده، همانند محيط‌هاي آشناست كه با تكيه بر دانش فضايي و قابليت هاي فردي صورت مي‌گيرد. هدف اصلي اين مقاله، دست يابي به الگويي جهت ارتقاء فرآيند راه يابي در شهر با بهره گيري از دانش روان‌شناسي محيطي است. روش تحقيق در اين پژوهش، از حيث هدف، توسعه اي كاربردي است كه راهبردي تركيبي (آميخته) دارد و معيارهاي كمي و كيفي را توأمان مدنظر قرار مي‌دهد؛ لذا با روش تحليل محتوا مبتني بر پيشينۀ نظري و عملي موضوع، مؤلفه هاي كيفي پژوهش استخراج و مدل مفهومي پژوهش تدوين شد. سپس مدل عملياتي پژوهش كه در آن معيارهاي محيطي و انساني مؤثر بر فرآيند راه يابي كه متأثر از دانش روان‌شناسي محيطي است، معرفي گرديد. روايي محتوايي و ظاهري معيارهاي كيفي توسط كارشناسان و با بهره گيري از ابزار پرسش نامه تاييد و پايايي آن نيز بوسيله آزمون آلفاي كرونباخ، تأييد شد. در ادامه، براي اعتبارسنجي پژوهش و نتايج حاصله از بخش كيفي، مطالعه تطبيقي (قياسي) در 11 محور پياده مدار شهر تهران انجام شد؛ معيارهاي كيفي و كمي، با ابزار پرسش نامه و نظرسنجي از كارشناسان و شهروندان، وزن دهي شده و با بكارگيري روش الكتره، رتبه‌بندي و ارزيابي محورهاي پياده انجام شد تا درك واقع بينانه اي از عوامل مؤثر بر ارتقاء فرآيند راه يابي در شهر فراهم آيد. يافته‌هاي پژوهش بيان گر اين مطلب است كه خيابان صف (سپهسالار)، بيشترين ويژگي‌هاي مؤثر در تسهيل فرآيند راه يابي را دارد. نتايج برگرفته از روش الكتره نشان مي‌دهد مادامي كه مولفۀ حفاظت و امنيت تسهيل نگردد، نمي‌توان فرآيند راه يابي را تسهيل نمود؛ ساير ابعاد برآمده از رويكرد روان‌شناسي محيطي نيز بر اساس اولويت، شامل عدالت در دسترسي، لذت بردن، هويت، راحتي و تحرك (دسترسي) هستند؛ الگوي پيشنهادي اين پژوهش مي‌تواند به مثابه مبنايي براي برنامه ريزي در تسهيل فرآيند راه يابي با رويكرد روان‌شناسي محيطي در هر فضاي شهري ديگري مصداق يابد.