كاربرد قاعده لاضرر در حفاظت از محيط زيست و معماري در راستاي ارائه مدلي براي شهرسازي اسلامي و ايراني

محيط زيست و شهرسازي دو مقوله هم پيوند و داراي تأثير و تأثر متقابل بوده كه در ايران وضعيت استاندارد و مطلوبي نداشته و نيازمند برنامه ريزي بومي است. بي شك در كنار سازوكارهاي موجود و تجربيات بعضا مطلوب داخلي و بين‌المللي در زمينه حفاظت از محيط زيست و معماري و شهرسازي پايدار بايستي از قواعد فقهي و اسلامي براي سامان بخشيدن به اين حوزه و طرح اندازي استفاده كرد؛ اما مهم‌ترين نكته در بحث حفاظت از محيط زيست و معماري و شهرسازي جلوگيري از آسيب رساندن به محيط زيست و انسان‌ها است كه در فقه اسلامي نيز اين مسئله در قالب قاعده كلان فقهي لاضرر بيان شده است. هدف اصلي اين مقاله بررسي چگونگي كاربرد قاعده لاضرر در حفاظت از محيط زيست و معماري در راستاي ارائه مدلي براي شهرسازي اسلامي و ايراني است. سؤال اصلي مقاله اين است كه آيا از قاعده لاضرر و لاضرار مي‌توان براي حفاظت از محيط زيست و شهرسازي استاندارد و اصولي استفاده كرد؟ فرضيه‌اي را كه در اين مقاله براي پاسخ‌گويي به سؤال اصلي در صدد تحليل و بررسي آن هستيم اين است كه تخريب محيط زيست و شهرسازي افسارگسيخته و متراكم و ناقض حريم انسان‌ها و محيط زيست همگي معلول مدل‌هاي توسعه و شهرسازي غربي و غيربومي هستند و راه حل غلبه بر آن‌ها نيز در رجعت دوباره به همان مدل هاي توسعه غربي نيست. در فرهنگ اسلامي براي غلبه بر اين دو مشكل بزرگ مهم‌ترين و اساسي‌ترين قاعده قاعده لاضرر است زيرا هم ظرفيت اخلاق و دين و هم فقه و قانون را در برابر ناقضان محيط زيست و شهرسازي غير استاندارد و متناقض با حقوق انسان‌هاي و محيط زيست فعال و كارآمدتر مي كند. روش مورد استفاده در اين مقاله توصيفي – تحليلي است. ابزار گردآوري اطلاعات نيز فيش‌برداري و مراجعه به منابع كتابخانه اي و نيز استفاده از مقالات علمي و پژوهشي است.