دستگاه اطلاعاتي وجاسوسي ايران در گستره جغرافياي سياسي اشكانيان

دولت اشكاني در بسياري از جنبه‌هاي حكومتي و فرهنگي ميراث‌دار دولت هخامنشي و سلوكي بود. از جملۀ اين موارد دستگاه اطلاعاتي، خبرچيني و جاسوسي بود. با توجه به جنگ‌هاي متعدد و طولاني اشكانيان با سلوكيان و سپس روميان و همينطور تمركز دولت اشكاني بر درآمدهاي گمرگي و تجاري، لزوم گسترش و پايش مداوم چنين دستگاهي بيش از پيش احساس مي‌شد. اشكانيان گذشته از بهره‌مندي از تجارب پيشين در زمينۀ دستگاه جاسوسي، با گسترش سيستم اطلاعاتي، تلاش كردند با كنترل راه‌هاي تجاري و جلوگيري از تجارت مستقيم چين و روم، درآمدهاي هنگفتي به خزانۀ خود سرازير كنند. بخش عمده‌اي از اين موفقيت، از طريق دستگاه اطلاعاتي و جاسوسي آنها حاصل مي‌شد. اين مقاله تلاش مي‌كند با وجود كمبود فاحش منابع و آگاهي‌هاي تاريخي، در حد امكان برخي زواياي پنهان موضوع را مورد بررسي قرار دهد. بر اساس نتايج به دست آمده، اشكانيان از دستگاه جاسوسي خود در زمينۀ كنترل راه‌هاي تجاري، برتري نظامي در جنگ با روميان، تداوم برتري تجاري و افزايش درآمدهاي گمرگي بهره مي‌بردند.