مباحث معاد در انديشه كلامي شيخ مفيد و علامه حلي

شيخ مفيد (م 413ق) از مكتب كلامي بغداد و علامه حلي (م 726ق) از مكتب كلامي حلّه، از متكلمان برجسته شيعه هستند. هرچند هر دو، در ميان متكلمان عقل گرا قرار دارند، از دو رويكرد مختلف در مسائل كلامي برخوردارند. در نوشتار پيش‌ِرو، كوشيده ايم تا تطوّر جايگاه و ساختار بحث معاد را كه يكي از مسائل مهم كلامي در نزد اين دو متكلم بزرگ شيعه است، تحليل و بررسي كنيم. به‌لحاظ روش، هر دو متكلم از منبع عقل و نقل براي شناخت معاد بهره جسته اند. بااين‌حال، حجم مباحث كلي و عقلي در آثار علامه بيش از شيخ مفيد است؛ براي نمونه، با اينكه هر دو به تجرّد روح انسان باور دارند، شيخ مفيد براي اثبات اين نظريه به دلايل نقلي استناد مي‌كند؛ درحالي‌كه علامه حلي به دلايل عقلي و فلسفي تمسك مي جويد. به‌لحاظ موضوعات بحث معاد، شيخ مفيد برخلاف علامه، جزئيات معاد را بيشتر با دلايل نقلي واكاوي كرده است. يكي از علل اساسي اين تغيير و اختلاف را بايد در ورود فلسفه به كلام دانست.