تاثير عوامل اقتصادي-اجتماعي بر مخارج سلامت خانوار: روش دو مرحله اي هكمن

The Effect of Socioeconomic Factors on Household Health Expenditures: Heckman Two-Step Method

زمينه و هدف: با توجه به سهم بالاي پرداخت از جيب، جهت تأمين مخارج سلامت و لزوم مديريت مخارج سلامت خانوار، مطالعه­‌ي حاضر باهدف بررسي عوامل اقتصادي-اجتماعي مؤثر بر مخارج سلامت در خانوار شهري استان‌هاي ايران صورت گرفت. روش بررسي: مطالعه­‌ي حاضر توصيفي-تحليلي و از حيث هدف كاربردي است كه به‌صورت مقطعي با رويكرد اقتصاد خرد در سطح ملي انجام شد. حجم نمونه، شامل 18809 خانواري شهري استان‌هاي ايران در سال 1395 بود كه به روش نمونه‌گيري سه مرحله‌اي انتخاب شدند. ابزار گردآوري اطلاعات پرسش­نامه­‌ي هزينه درامد خانوار بود كه توسط مركز آمار ايران تهيه و تكميل گرديد. نتايج در نرم‌افزار 14stata و با روش هكمن دومرحله‌اي برآورد گرديد. يافته­‌ها: نتايج نشان داد كه عوامل اقتصادي- اجتماعي نظير افزايش درآمد و مخارج بيمه، داشتن بيمه، تعداد افراد شاغل، باسواد بودن سرپرست، افزايش مخارج سرانه دخانيات و آموزش منجر به افزايش مخارج سلامت خانوار شده‌اند. خانوار با سرپرستي مادر، مخارج سلامت كمتري نسبت به ساير خانوار داشت و سن سرپرست، بعد خانوار و وجود افراد سالمند در خانوار منجر به افزايش مخارج سلامت خانوار شد. نتيجه‌گيري: عوامل اقتصادي-اجتماعي خانوار نه‌تنها بر تصميم به ورود به بازار سلامت، بلكه بر ميزان خريد كالاها و خدمات سلامت و نابرابري در بخش سلامت نيز تأثير داشتند؛ بنابراين سياست‌ها و تمهيداتي براي بهبود وضعيت اقتصادي-اجتماعي در راستاي كاهش نابرابري در بخش سلامت ضروري است؛ كه اين مهم از طريق ايجاد اشتغال، افزايش درآمد، سرمايه­‌گذاري در آموزش و افزايش پوشش‌هاي بيمه‌اي محقق مي‌گردد.

Background and Aim: Due to the high level of out-of-pocket payments for health expenditures and the importance of household health expenditure management, this study aimed to investigate socioeconomic factors affecting Iranian urban households’ health expenditures. Materials and Methods: This descriptive-analytic and applied study was conducted cross-sectionally at national level with microeconomic approach. The sample included 18809 urban households living in Iran's provinces in 2016; they were selected by three-stage sampling method. Data were collected by the household income-expenditure questionnaire of Statistical Center of Iran(SCI). The results were evaluated in Stata 14 software using Heckman two-step method. Results: The results showed that socioeconomic factors such as increasing of income and insurance expenditures, having insurance, number of employed people, head's literacy, increasing of per capita expenditures of tobacco and education led to an increase in household health expenditures. Mother-headed households had lower health expenditures than others; and head of household’s age, household size, and the presence of elderly persons led to an increase in household health expenditures. Conclusion: Household socio-economic factors not only affected the decision to enter health market but also influenced the purchase of goods and health services and inequality in health sector. Therefore, certain policies are essential to improve the socio-economic status towards reducing inequality in health sector; such a thing can be achieved through employment creation, growth of income, investment in education, and increase of insurance coverage.