پديد آورندگان :
فتحي، فرشاد دانشگاه علوم بهزيستي و توا نبخشي - گروه آموزشي مديريت توانبخشي، تهران , عبدي، كيانوش دانشگاه علوم بهزيستي و توا ن بخشي - گروه آموزشي مديريت توان بخشي، تهران , خضري، علي دانشگاه علوم پزشكي تبريز - دانشكده مديريت و اطلا ع رساني پزشكي , خانجاني، محمدسعيد دانشگاه علوم بهزيستي و توا ن بخشي - گروه آموزشي مشاوره، تهران , حسين زاده، سمانه دانشگاه علوم بهزيستي و توا ن بخشي - گروه آموزشي آمار زيستي، تهران
كليدواژه :
پاسخگويي , توانبخشي , دريافت‌كنندگان خدمات , افراد داراي ناتواني , خانواده داراي فرد ناتوان
چكيده فارسي :
اهداف: پاسخگويي فرايندي است كه از يكسو تمام سازمان‌ها، اعم از بيمارستان و مراكز توانبخشي نيازمند اجراي آن به منظور مشروعيت‌بخشيدن به فعاليت‌هاي خود هستند و از سوي ديگر، دريافت‌كنندگان خدمات توانبخشي به عنوان يك شهروند در جامعه جايگاه ويژه‌اي دارند. بنابراين هدف اصلي تحقيق حاضر، تعيين و مقايسه وضعيت پاسخگويي سازمان‌هاي ارائه‌دهنده خدمات توانبخشي از ديدگاه افراد ناتوان و خانواده‌هايشان در شهر تهران سال 1396 بود.
روش بررسي: اين مطالعه، مطالعه‌اي توصيفي‌تحليلي و از نوع مقطعي است. جامعه آماري تحقيق را تمام افراد ناتوان و خانواده‌هايشان كه در سال 1396 از سازمان‌هاي ارائه‌دهنده خدمات توانبخشي (هلال احمر، بهزيستي، بخش خصوصي)، خدمات توانبخشي دريافت مي‌كردند، تشكيل داد. نمونه‌گيري از مراكز توانبخشي مناطق پنجگانه شهر تهران، به صورت نمونه‌گيري دردسترس، انجام شد. پرسش‌نامه بر اساس پرسش‌نامه پاسخگويي (سازمان بهداشت جهاني، 2000)، توزيع و 357 نمونه جمع‌آوري شد. افراد بزرگسالي كه ناتواني جسمي‌حركتي داشتند و خانواده‌هايي كه كودك ناتوان جسمي‌حركتي داشتندبه مطالعه وارد شدند و افرادي كه ناتواني ذهني داشتند و افرادي كه تمايل به شركت در پژوهش نداشتند و همچنين پرسش‌نامه‌هاي ناقص و ناخوانا از مطالعه خارج شدند.پرسش‌نامه مذكور هشت حيطه و 25 سؤال دارد. روايي محتوايي پرسش‌نامه با توزيع پرسش‌نامه بين 11 نفر از استادان متخصص توانبخشي با نمره CVI=0/91 و پايايي پرسش‌نامه با استفاده از 30 پرسش‌نامه از روش آزمون و بازآزمون در چهار مركز در فاصله زماني دو هفته با ضريب همبستگي 0/83 و آلفاي كرونباخ 0/77 تأييد شد. تجزيه و تحليل داده‌ها با استفاده از آمار توصيفي (ميانگين و انحراف معيار) و آمار استنباطي (من‌ويتني و كروسكال واليس) با نسخه 22 نرم‌افزار SPSS انجام شد.
يافته‌ها: نتايج نشان داد بيشتر مراجعه‌كنندگان به طور كلي (49/6 درصد) در گروه سني30 تا 39 سال قرار داشتند. به تفكيك نوع مركز، ميانگين سن در مراكز خصوصي (49/5 درصد)، بهزيستي (49/5 درصد) و هلال احمر (50 درصد) اين مقدار بود. بيشترين پاسخگويي مربوط به ابعاد حق انتخاب و كيفيت محيط (به ترتيب 2/6 و 2/41 از 5) بود. در مراكز خصوصي بُعد كيفيت محيط (2/1 از 5) و در مراكز بهزيستي بُعد مشاركت در تصميم بيشترين نمره را به خود اختصاص داد. كمترين پاسخگويي مربوط به شأن و منزلت (2/18 از 5) گزارش شد. ميانگين نمرات ابعاد حمايت اجتماعي در سه گروه نوع مركز، اختلاف آماري داشتند (P=0/001)، همچنين ميانگين نمرات ابعاد توجه فوري (P=0/002)، مشاركت در تصميم (P=0/009)، محرمانگي (P=0/010) و پاسخگويي كل (P=0/04) در دو گروه نوع مراجعه، اختلاف آماري داشتند و ميانگين نمرات ابعاد توجه فوري در دو گروه جنسيت (P=0/022) اختلاف آماري داشتند. در حالي كه ميانگين نمرات ابعاد پاسخگويي كل در دو گروه وضعيت تأهل (P=0/446) و نوع بيمه (P=0/535) اختلاف آماري نداشتند.
نتيجه‌گيري: نتايج اين پژوهش نشان داد پاسخگويي به عنوان يك معيار كيفيت خدمات توانبخشي، درواقع تصوير شفافي از عملكرد درباره مراجعان ارائه مي‌دهد. پاسخگويي مراكز بهزيستي نسبت به مراكز خصوصي و هلال احمر بهتر بود. در اين مطالعه، مراكز توانبخشي سازمان‌هاي ارائه‌دهنده خدمات توانبخشي در ابعاد ارتباطات شفاف، شأن و منزلت و حمايت اجتماعي پايين‌ترين عملكرد را داشتند كه اين نتايج مي‌تواند بيانگر توجه كمتر به شأن و منزلت دريافت‌كننده خدمت و نقص پوشش ناكافي بيمه‌ها در حمايت از خدمات توانبخشي باشد. در حالي كه اين ابعاد از پاسخگويي براي دريافت‌كنندگان اهميت بالايي دارند. بنابراين براي پاسخگوكردن نظام توانبخشي انجام اصلاحات در اين زمينه‌ها (ارتباطات شفاف، شأن و منزلت و حمايت اجتماعي) ضروري است. همچنين توصيه مي‌شود مطالعات بيشتري درباره پاسخگويي نظام توانبخشي صورت گيرد.
چكيده لاتين :
Objective Responsiveness is a process that all organizations, such as hospitals and rehabilitation
centers, need to implement it in order to legitimize their activities; and on the other hand, the
recipients of rehabilitation services as a citizen of the community have a special place. Therefore,
the main purpose of this study was to determine and compare the response status of rehabilitation
service providers from the perspective of People With Disabilities (PWD) and their families in Tehran
in 2016.
Materials & Methods The study is descriptive-analytical and cross-sectional. The statistical population
of the study consisted of all people with disabilities and their families who received rehabilitation
services (Red Crescent, Wellbeing, Private Sector) in 2017. Samples were collected from rehabilitation
centers of 5 districts of Tehran, using available sampling. The questionnaire was distributed based
on the Response Questionnaire (World Health Organization, 2000) and 357 samples were collected.
Adults with physical and motor disabilities and families with children with physical disabilities
were included in the study, as well as those with mental disabilities and those who did not wish to
participate in the study, as well as incomplete and unread questionnaires. The questionnaire has
eight domains and included 25 questions. The questionnaire was distributed among 11 rehabilitation
specialists with CVI=0.91 and the reliability of the questionnaire was confirmed by 30 questionnaires
in four centers in two weeks with a correlation coefficient of 0.83 and Cronbach's alpha of 0.77. Data
were analyzed through descriptive statistics (mean and standard deviation) and inferential statistics
(Mann-Whitney and Kruskal-Wallis) by using SPSS V. 22.
Results The results showed that the age of the majority of patients (49.6%) was in the group of 30-39
years. Depending on the type of center, the mean age included 49.5% in private centers, 49.5% in
the welfare centers, and 50% in Red Crescent. The highest responsiveness was related to the dimensions
of the right to choose and environmental quality (2.6 and 2.41 out of 5, respectively) in private
centers, environmental quality (2.1 out of 5) in welfare centers, and then, right to choose had the
highest score. The lowest accountability was reported for dignity (2.18 out of 5). The mean scores of
social support dimensions in the three types of center were statistically different (P=0.001), as well as
the mean scores of immediate attention (P=0.002), participation in decision-making (P=0.009), confidentiality
(P=0.010), and total responsiveness (P=0.04) there was a statistically significant difference
between the two groups of referral type and mean scores of immediate attention dimensions in the two sex groups (P=0.022). However, the mean scores of total responsiveness dimensions in marital
status (P=0.446) and type of insurance (P=0.535) were not statistically significant.
Conclusion The findings of this study displayed that responsibility as a criterion of quality of rehabilitation
services, in fact, provides a clear picture of the clients’ performance. Responsibility of
welfare centers was better than private and Red Crescent Centers. In this study, rehabilitation centers
had the lowest performance in areas of transparent communication, dignity, and social support
which may result in lower dignity which may indicate less attention to the dignity of the recipient
of the service and the deficiency of insufficient insurance coverage to support rehabilitation services.
While these dimensions of responsiveness are important for services recipients. Therefore,
it is necessary to respond to the rehabilitation system in these areas (transparent communication,
dignity and social protection). Also, it is recommended further studies in the area of responsiveness
of rehabilitation system.
