بررسي اثربخشي برنامه آموزش مديريت رفتار و مهارت‌هاي اجتماعي بر مشكلات رفتاري و انطباقي نوجوانان پسر با اختلال طيف اُتيسم با عملكرد بالا

The Effect of Behavioral Management and Social Skills Training Program on Behavioral and Adaptive Problems of Male Adolescents with High-Functioning Autism

اهداف: دوره بلوغ و نوجواني براي نوجوانان با اختلال طيف اُتيسم با عملكرد بالا از اهميت زيادي برخوردار است. اين نوجوانان نسبت به هم‌سالان خود نياز به آموزش بيشتر در جهت درك دوره بلوغ و تغييرات همراه با آن دارند. عدم آگاهي والدين در نحوه برخورد صحيح با نوجوان، عدم تقويت مهارت‌هاي اجتماعي و عدم ارائه اطلاعات كافي به آن‌ها، مي‌تواند باعث ايجاد مشكلات مختلف از جمله ايجاد و يا افزايش مشكلات رفتاري و انطباقي شود. هدف از پژوهش حاضر بررسي اثربخشي برنامه آموزش مديريت رفتار و مهارت‌هاي اجتماعي بر مشكلات رفتاري و انطباقي نوجوانان پسر با اختلال طيف اُتيسم با عملكرد بالاست. روش بررسي: پژوهش حاضر يك طرح مورد منفرد از نوع A-B-A است. جامعه آماري دانش‌آموزان پسر با اختلال طيف اُتيسم با عملكرد بالا در شهر يزد را شامل مي‌شد كه به شيوه نمونه‌گيري هدفمند، سه پسر با اختلال طيف اُتيسم با عملكرد بالا انتخاب شدند. بر اساس بررسي تحقيقات مختلف در ارتباط با كاهش مشكلات رفتاري، رويكردهاي شناختي‌رفتاري، راهنماي درمان موضوعات عاطفي و رفتاري و راهنمايي درمان سيستم بهبود مهارت‌هاي اجتماعي، برنامه آموزشي مادران و نوجوانان تدوين شد. براي بررسي روايي محتواي برنامه از روش لاوشه و براي سنجش ميزان قابليت اعتماد از ضريب كاپا استفاده شد. برنامه آموزشي در 37 جلسه براي مادران و آزمودني‌ها ارائه شد. در جهت جمع‌آوري داده‌ها، مادران و معلمان آزمودني‌ها به سؤالات پرسش‌نامه سيستم ارزيابي رفتار كودكان BASC-3 (فرم والدين و معلمان) قبل و بعد از مداخله پاسخ دادند. براي تجزيه و تحليل داده‌ها از تحليل ديداري نمودار داده‌ها بر اساس شاخص‌هاي تحليل ديداري و آمار توصيفي استفاده شد. يافته‌ها: ابتدا داده‌هاي خام براي هر شركت‌كننده در سه موقعيت خط پايه، مداخله و پيگيري به صورت نمودار رسم شد. سپس محفظه ثبات و روند براي نمودار داده‌هاي هر سه شركت‌كننده در موقعيت خط پايه و مداخله ترسيم شد و با استفاده از شاخص روند و ثبات، جهت روند و ميزان ثبات داده‌ها مشخص شد، درنهايت با استفاده از روش تحليل درون‌موقعيتي و بين‌موقعيتي به تحليل اثربخشي برنامه آموزشي بر مشكلات رفتاري و مهارت‌هاي انطباقي پرداخته شد. نتايج حاصل از تجزيه و تحليل داده‌ها نشان داد كه برنامه آموزشي بر كاهش مشكلات رفتاري با PND 62/5 براي آزمودني اول و سوم و 0/75 براي آزمودني دوم و افزايش مهارت‌هاي انطباقي با PND 0/75 براي آزمودني اول و سوم و 0/87 براي آزمودني دوم مؤثر بوده است. نتيجه‌گيري: با توجه به يافته‌هاي پژوهش حاضر، به نظر مي‌رسد آموزش مادران و نوجوانان بر اساس يك برنامه سازمان‌يافته، مي‌تواند نقش مهمي در كاهش مشكلات رفتاري و افزايش مهارت‌هاي انطباقي در دوره نوجواني و بلوغ داشته باشد. نوجوانان با اختلال‌هاي طيف اُتيسم به دليل محدوديت‌هاي كه با آن رو‌به‌رو هستند براي ارائه رفتار مناسب نياز به دريافت آموزش بيشتري دارند، بنابراين تنظيم برنامه‌هاي آموزشي براي اين گروه از نوجوانان و خانواده‌ها ضروري به نظر مي‌رسد. يكي از مهم‌ترين محدوديت‌هاي پژوهش حاضر تعداد كم نمونه‌هاست، بنابراين تعميم نتايج بايد با احتياط انجام گيرد. با توجه به اينكه در ارتباط با كودكان با اختلال‌هاي طيف اُتيسم پژوهش‌هاي زيادي صورت گرفته است، پيشنهاد مي‌شود در ارتباط با دوره بلوغ و نوجواني در ارتباط با مسائل مختلفي كه دختران و پسران با اختلال‌هاي طيف اُتيسم با آن ها رو‌به‌رو هستند، تحقيقات بيشتري انجام گيرد.

Objective The puberty and adolescence period is very important for adolescents with High-Functioning Autism (HFA). They require more education than their peers to understand the puberty period and the its associated changes. Parents’ lack of knowledge of how to deal with adolescents correctly, lack of social skills and failure to provide adequate information to them can create a variety of problems such as behavioral problems. The purpose of this study was to investigate the effect of a behavioral management and social skills training program on behavioral and adaptive problems of male adolescent with HFA. Materials & Methods The present study is a single-case study with ABA design. The statistical population consisted of male school students with HFA in Yazd, Iran. Of these, 3 were selected using purposive sampling method. By reviewing various papers related to behavioral problems, cognitive-behavioral approaches, Intervention Guide for Behavioral and Emotional Issues (IGBEI) and Intervention Guide of Social Skills Improvement System (IGSSIS), a program was developed for adolescents and their mothers. To evaluate the content validity of the program and to measure its reliability, Lawshe’s method and Kappa coefficient were used, respectively. The program was presented in 37 sessions to the subjects and mothers. To collect data, the Behavior Assessment System for Children (BASC-3, parent and teacher rating scales) questionnaires was used and completed before and after the intervention. The collected data were analyzed using visual analysis indices and descriptive statistics. Results Raw data were first obtained for each participant in three phases of baseline, intervention, and follow-up and presented in the form of charts. Then, the stability and trend were plotted for all three participants at the baseline and intervention phases. Finally, using intra-situ and inter-situ analyses, the effectiveness of the educational program was evaluated. The results showed that the educational program was effective in reducing behavioral problems with Percent Non-Overlapping Data (PND) of 62.5% for the first and third subjects and 75% for the second subject, and increasing adaptive skills with a PND of 75% for the first and third subjects, and 87% for the second subject. Conclusion Maternal and adolescent education based on an organized program can play an important role in reducing behavioral problems and enhancing adaptive skills during adolescence. Adolescents with HFA need more education to provide appropriate behavior due to the limitations; therefore, it is necessary to develop educational programs for this groups. One of the limitations of this study was the small size of samples; hence, generalization of results should be done with caution. Although many studies have been conducted in relation to children with HFA, further studies are recommended on these adolescents (male and female) in relation to their problems.